Wat hebben William Burroughs, Joy Division, Echo and the Bunnymen, Human League, Eurythmics, Philippe Decouflé, Pierre Droulers, Michael Nyman, Michèle Anne de Mey, Blur, Suede, Supergrass, Rage against the Machine, Therapy?, The Gossip, Manu Katché, John Scofield, Philippe Catherine, Fred Wesley, Nigel Kennedy, Dick Annegarn, Sandra Zidani, Sam Touzani, Noir Désir, Björk, Robert Plant, Nick Cave, Oasis, Radiohead, Placebo, Foo Fighters, Portishead, Texas, Tom Waits of nog U2 met elkaar gemeen? Al deze artiesten hebben, vaak in het begin van hun carrière, in Brussel opgetreden op cultuurplaatsen aan het kanaal. Dat blijkt uit de eerste inventaris van de locaties in dat gebied die sinds het midden van de jaren ’70 aan de podiumkunsten zijn gewijd.

Aanvankelijk werd Yves Rouyet, geograaf, hoofd van het departement “Territoriale Ontwikkeling” van het ATO en docent aan de faculteit Architectuur van de Université libre de Bruxelles, gevraagd om een persoonlijke getuigenis te geven op basis van zijn eigen herinneringen, maar hij liet zich al snel meeslepen en schreef er een heel artikel over voor nummer 75 van Brussels Studies, dat uiteindelijk een uitgebreide inventaris van locaties en evenementen bevat. De auteur maakt gebruik van uiteenlopende bronnen, die elkaar wederzijds bevestigen: herinneringen, getuigenissen van culturele actoren, cultuuragenda’s, recensies, persartikels, internetsites van instellingen, affiches, flyers, concerttickets en bezoeken ter plaatse.

Het artikel gaat verder dan anekdotes en maakt een analyse van het historisch bronnenmateriaal, waaruit blijkt dat de culturele actoren in de kanaalzone konden profiteren van een omgeving die om drie redenen gunstig was om er zich te vestigen en er te blijven. Eerst waren er ten gevolge van de deïndustrialisatie uitzonderlijke locaties tegen lage prijzen beschikbaar. Vervolgens bracht het krachtdadige beleid van de Vlaamse Gemeenschap om Nederlandstalige culturele initiatieven in Brussel te steunen een interessante stoelendans op gang. Naarmate die locaties werden gerenoveerd en de culturele actoren tijdelijk uitweken naar andere locaties, waar ze zich uiteindelijk permanent vestigden, nam het aantal cultuurplaatsen toe en werden ze in het officiële circuit opgenomen. Tot slot konden de artistieke activiteiten tot bloei komen wegens een zwakke vastgoeddruk in de kanaalzone, die bescherming bood tegen vastgoedspeculatie en concurrentie van andere functies.

De kanaalzone is vandaag niet meer weg te denken uit het Brusselse culturele leven (bijvoorbeeld het succes van Couleur Café in Tour & Taxis), maar de tijd van de goedkope postindustriële locaties lijkt voorgoed voorbij. Het videoclipje bij het artikel, dat beelden van een grote aantal van die locaties bevat, laat bijvoorbeeld zien dat de eerste site van Magasin 4 werd verbouwd tot standingvolle woningen. Waar kan men dan voortaan de nieuwe Brusselse alternatieve cultuurplaatsen vinden, die doorgaans in het begin met een tekort aan financiële middelen kampen? Het evenement Molenbeek, culturele hoofdstad van de Franse Gemeenschap in 2014 wijst weliswaar op een zekere erkenning van het Brusselse « Waterfront », maar betekent misschien ook het einde van een tijdperk.

Om dit artikel te citeren
Rouyet, Yves, “Rock the Canal! Bijdrage tot de geschiedenis van het cultureel leven in de Brusselse kanaalzone”, Brussels Studies [Online], Algemene collectie, nr. 75, 31 maart 2014. URL: https://journals.openedition.org/brussels/1212
Contact
Benjamin Wayens, redactiesecretaris: bwayens[at]brusselsstudies.be