Notes de la rédaction
Dit is het persbericht over het artikel van Michel De Beule, gepubliceerd op 1 maart 2010. Lees het artikle.
Het ‘functionalistische’ stedenbouwkundige programma zou men zeer kort kunnen samenvatten als het opdelen van de stad in zo gespecialiseerd mogelijke zones. Brussel draagt nog steeds de stigmata met zich mee van de actie van hen die – gedragen door deze theoretische stroming – pretendeerden van Brussel een moderne stad te maken (zie Brussels Studies 22 en 29).
Het functionalisme, stedenbouwkundige uitdrukking van de menselijke rationaliteit, had een uitvoerende kracht nodig; dat was – logischerwijze – de planning.
In de 36ste editie van Brussels Studies bevraagt Michel De Beule (Overzicht van het Kantorenpark van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest) de relaties tussen de planning en de inplanting van kantoren in Brussel. Door in het bijzonder de inplanting van de Europese instellingen te bestuderen, analyseert hij de voor- en tegenspoed van de planning. We leren in het artikel aan welke angsten Brussel ontsnapt is: “De oplossingen geïntroduceerd in dat voorontwerp – dat 320 km² omvat – zijn te radicaal om ze aan het publiek te kunnen voorstellen. Groupe Alpha wil heel Brussel en zijn hinterland transformeren. Het bureau ontvolkt het stadscentrum zonder lucht, zonder licht en zonder zon. Het herverdeelt de huisvesting volgens nauwkeurige normen en damt de expansie van de randwijken in door middel van een groene gordel. Twaalf satellietsteden zouden alle arbeidskrachten die de hoofdstad nodig heeft, huisvesten in een straal van 25 tot 30 kilometer.”
Gelukkig – mag men bijna stellen – is de weg tussen planning en realisatie lang en zou de Europese wijk getransformeerd worden op pragmatische en grillige wijze. De twijfels wat betreft de lokalisatie van hoofdzetel van de EEG hebben een afwachtende houding aangemoedigd en ervoor gezorgd dat er voorlopige oplossingen werden ingesteld.
De achtergrond van dit dossier is de geweldige uitbreiding en concentratie van het vastgoedpark van kantoren in Brussel: 615.000 m² in 1949, 1,3 miljoen een tiental jaren later en 3,3 miljoen aan het einde van de jaren 1960, oftewel een vervijfvoudiging op twintig jaar tijd.
Wat ons nu overkomt als de vernietiging van een stad, gebeurde toen zonder veel protest; de bewoners verlieten hun huizen in de Leopoldwijk graag tegen een sterke vergoeding. En er bleven plannen (zoals het befaamde Manhattanplan, zie Brussels Studies 29) het daglicht zien, en de stedelijke autowegen bleven nieuwe kantoorgebouwen aantrekken.
In 1970 matigde een nieuw voorontwerp van het gewestplan de radicaliteit van de tot dan toe weerhouden opties (afbraak – reconstructie), zonder evenwel het lot van de Leopoldwijk te regelen. Er begon toen een periode van strijd en tegenwerpingen tegen de anarchistische inplanting van kantoren in de hoofdstad. De regionalisatie en aanname van het gewestplan verhinderden desondanks de verbrusseling niet. Het gewestplan schrapte slechts één kantoorzone – de Europese wijk – en werd de volgende twintig jaar ondergraven door talloze inbreuken. De inplanting van kantoren bleef met andere woorden weinig omkaderd. Zo blijkt dat in 1999 47% van de bijna 10 miljoen m² aan kantoorruimte (in vastgoedeenheden van meer dan 1.000 m²) gevestigd was buiten de administratieve zones gedefinieerd in het plan.
Vandaag stelt zich – doorheen het Gewestelijk Ontwikkelingsplan (GewOP 1 en 2), het Gewestelijk Bestemmingsplan (GBP), de richtschema’s (zie Brussels Studies 30), de vastgoedcrisis en de stijgingen op de markt van het residentiële vastgoed – de vraag over de toekomst van de planning. Zullen we na een reeks gemiste afspraken en mislukkingen in de planning nu getuige worden van een beheerste en democratische stedenbouwkundige ontwikkeling?
Om dit artikel te citeren
De Beule, Michel, “Kantoren en planning in Brussel, 50 jaar van gemiste kansen?”, Brussels Studies [Online], Algemene collectie, nr. 36, 1 maart 2010. URL: https://journals.openedition.org/brussels/753
Contact
Benjamin Wayens, redactiesecretaris: bwayens[at]brusselsstudies.be