Navigation – Plan du site

AccueilPublicationsCollection générale2023Wel of niet NEET? De complexiteit...

2023
175

Wel of niet NEET? De complexiteit van de transitie van onderwijs naar arbeidsmarkt in Brussel

Être ou ne pas être NEET ? La complexité des transitions études-marché de l’emploi à Bruxelles
To be or not to be NEET? The complexity of school-to-work transitions in Brussels
Géraldine André et Andrew Crosby
Cet article est une traduction de :
Être ou ne pas être NEET ? La complexité des transitions études-marché de l’emploi à Bruxelles [fr]
Autre(s) traduction(s) de cet article :
To be or not to be NEET? The complexity of school-to-work transitions in Brussels [en]

Résumés

Dans le sillage des recommandations de l’Union européenne, les pouvoirs publics à Bruxelles ont mis en place des dispositifs de lutte contre le décrochage scolaire et le chômage des jeunes. Néanmoins, ces programmes qui mobilisent la catégorie « NEET » (neither in education, employment or training) ont une approche standardisée et finissent par réduire la problématique à une question d’employabilité individuelle. Notre contribution avance une analyse critique de la catégorie NEET que nous proposons d’affiner en plusieurs types et dont l’utilisation dans les politiques publiques bruxelloises permettrait de mieux cibler les jeunes qui en ont le plus besoin. A partir d’un matériel ethnographique récolté auprès de jeunes des quartiers populaires de Bruxelles, nous proposons une approche sociologique qui permet de dégager une typologie plus fine des situations NEET/non-NEET. Notre analyse contribue, d’une part, à déconstruire la catégorie statistique de NEET en des situations sociales diversifiées, d’autre part, elle indique combien les situations NEET résultent de trajectoires façonnées par des dynamiques structurelles et par des processus d’inégalités, qu’ils soient relatifs à la classe et/ou à l’origine migratoire.

Haut de page

Notes de l’auteur

Dit artikel is gebaseerd op bepaalde resultaten van het project “EMPOWER-YOUTH”, dat door Innoviris werd gefinancierd tussen november 2017 en januari 2022.

Texte intégral

Inleiding

1Sinds de crisis van 2008 is de transitie van onderwijs naar arbeidsmarkt bij de minst gekwalificeerde jongeren nog onstabieler en onzekerder dan in de jaren 1990 [Wolbers, 2014]. Naar aanleiding van de aanbevelingen van de Europese Unie heeft de Brusselse overheid strategieën uitgestippeld in de strijd tegen schooluitval en werkloosheid bij jongeren. Maar wegens de standaardbenadering riskeren die strategieën hun doel te missen, doordat ze de diverse situaties en trajecten die tot schooluitval of werkloosheid leiden niet in aanmerking nemen. Vooral de programma’s gericht op jongeren tussen 18 en 30 jaar die bekendstaan als “NEET” (neither in education, employment or training), in het kader van het tewerkstellingsinitiatief voor jongeren (Youth Employment Initiative – YEI) in samenwerking met het Europees Sociaal Fonds, reduceren de problematiek tot een kwestie van individuele arbeidsinzetbaarheid. Die programma’s houden nauwelijks rekening met het feit dat ook de jeugd geconfronteerd wordt met de sociale kwestie, die in Brussel toegespitst is op etniciteitskwesties en op ruimtelijk-residentiële segregatieprocessen [Jacobs en Rea, 2007; Rea et al., 2009; Sacco et al., 2016]. Brussel is immers een sterk gepolariseerde stad [Van Hamme et al. 2016]: in de rand zijn de sociaal-economisch meest bevoorrechte wijken te vinden. In de centrumwijken en in het noordwesten van Brussel wordt daarentegen een combinatie van verschillende problemen en nadelen (lage inkomens, onzekerheid op de arbeidsmarkt en binnen gezinnen...) vastgesteld, en meer dan in de andere Brusselse wijken hebben de inwoners er een niet-Europese immigratieachtergrond. Deze stedelijke segregatie heeft vooral een impact op de jonge generaties, aangezien kinderen en jongeren (0-19 jaar) sterk vertegenwoordigd zijn in de kansarme wijken [Wayens et al., 2013].

2Met dit artikel bieden we een kritische analyse van de NEET-categorie, die we verder verfijnen in verschillende types, waarvan de toepassing in het Brusselse overheidsbeleid een doelgerichtere aanpak mogelijk zou maken voor de jongeren die dit het hardst nodig hebben. Volgens het literatuuronderzoek waaruit blijkt dat de NEET-categorie berust op een vereenvoudigde benadering van sociale ongelijkheden [voor het literatuuronderzoek, zie André en Crosby, 2022], is onze analyse gebaseerd op een sociologische benadering die geïnspireerd is op de sociologie van de ongelijkheid en de jeugdsociologie. Met onze benadering komen we tot een fijnere typologie van NEET-/non-NEET-situaties aan de hand van etnografisch materiaal dat werd verzameld bij jongeren uit de Brusselse volkswijken. Onze analyse bestaat uit een veelomvattende benadering van de trajecten van de jongeren, die er enerzijds toe bijdraagt om de statistische NEET-categorie te ontleden in gediversifieerde sociale situaties. Anderzijds toont de nieuwe categorisering op basis van ons empirisch materiaal aan hoezeer NEET-situaties in werkelijkheid het gevolg zijn van trajecten die gevormd zijn door structurele dynamieken maar ook door verhoudingen en processen van ongelijkheden met betrekking tot klasse, migratieachtergrond of op de kruising ervan en die een invloed hebben op zowel het onderwijs als de arbeidsmarkt in Brussel.

1. Een benadering op basis van ongelijkheden en differentiatie van jongeren

3Onze analyse van de NEET-categorie berust op een theoretisch kader waarbij we drie corpora van literatuur hebben samengebracht. De complementariteit van deze corpora biedt een relevant analyserooster voor de Brusselse context, waar sociale en etnoraciale kwesties elkaar overlappen [Franssen et al., 2014]. Ten eerste, in een frequente samenhang met de theorie van Bourdieu heeft de kwalitatieve sociologie van de sociale ongelijkheid als doel om de uiteenlopende standpunten ten aanzien van ongelijkheden te analyseren. Hierbij gaat het om gevoelens van onrechtvaardigheid of houdingen van verzet, maar ook om processen van opneming van ongelijkheden, verschillende vormen van instemming of mechanismen die bijdragen aan de rechtvaardiging ervan [Millet en Croizet, 2016]. De kwalitatieve sociologie van de sociale ongelijkheid maakt het ook mogelijk om de processen en de cumulatieve aaneenschakeling van de ongelijkheden binnen de trajecten van jongeren te bestuderen [Galland en Lemel, 2018]. Ten tweede, hebben we bepaalde concepten uit de Amerikaanse sociologie van de immigratie aangewend. Meer bepaald de studies over “gesegmenteerde assimilatie” van de tweede generaties [Portes en Zhou, 1993] vestigden de aandacht op de cruciale rol van de houding van de overheid en de maatschappij ten aanzien van vreemdelingen en etnische gemeenschappen. Een verwelkomend en ondersteunend migratiebeleid inzake tewerkstelling, huisvesting en onderwijs bevordert de integratie en de sociale gemengdheid, terwijl een restrictief beleid, vooroordelen en racisme een “neerwaartse integratie” in de hand werken, wat leidt tot sociaal-etnische segregatie. Deze twee verschillende theoretische corpora vullen elkaar aan doordat zij aantonen hoe de individuele trajecten en de identiteitsopbouw van jongeren gestructureerd worden door posities binnen de sociale ruimte en door relaties van overheersing, zowel klassegebonden als etnisch, en zij elkaar dus kunnen versterken. Op die manier sluiten zij aan op ons derde theoretische corpus, namelijk de jeugdsociologie. Dit corpus onderstreept vooral de sociale differentiatie van jongeren en dus de verscheidenheid aan trajecten naar volwassenheid, vooral bij de transitie van school naar werk [Galland, 2011].

2. Methode

4In tegenstelling tot het kwantitatieve werk van de NEET studies is dit artikel gebaseerd op kwalitatieve gegevens die tussen april 2018 en augustus 2019 verzameld werden in het kader van een veldonderzoek bij jonge Brusselaars uit de armste wijken van Brussel. Het veldonderzoek werd uitgevoerd op verschillende locaties die vooraf geselecteerd waren op basis van de armste statistische buurten van vijf Brusselse gemeenten (Schaarbeek, Molenbeek, Brussel-Stad, Sint-Joost en Anderlecht) [Van Hamme et al., 2016]. Aangezien in deze wijken de leerachterstand en het vroegtijdig schoolverlaten zonder diploma in het hoger secundair onderwijs hoog liggen [Observatorium voor Gezondheid en Welzijn, 2017], was de kans groter om er jongeren in een onstabiele transitie van school naar werk te vinden, hoewel dergelijke situaties ook terug te vinden zijn in de andere Brusselse wijken.

5De opzet van ons veldonderzoek is geïnspireerd op de ECRIS-methode van Olivier de Sardan [1995]. Dit onderzoekskader voor meerdere onderzoekslocaties en meerdere onderzoekers, waarbij het overheidsoptreden wordt bestudeerd, werd aangepast in functie van het thema en de duur en bestaat uit drie fasen. Tijdens de eerste fase moest een individueel verkennend onderzoek de kwalitatieve indicatoren voor de veldobservaties opleveren. Deze fase resulteerde in de creatie van een instrument voor collectief onderzoek, namelijk etnografische fiches die het verhaal over het schooltraject en de transitie van school naar werk moesten reorganiseren rond kwalitatieve indicatoren omtrent:

  1. de objectieve en subjectieve niveaus van de sociale klassen (identificatie, discriminatie, enz.);

  2. de ervaringen qua sociale kloof en de vertakkingen en aaneenschakelingen van de ongelijkheden in de trajecten en processen;

  3. vrije tijd en sociale ontmoetingen onder jongeren;

  4. het verband met instellingen, voorzieningen (Annelies Verbiest2023-01-09T15:00:00AVambtenaren, discours over de meritocratie, modaliteiten van het overheidsoptreden, enz.) en de samenleving (discours over “het ergens toe behoren”, verantwoordelijkheden en identiteit);

  5. sociale, economische, culturele en andere ambities;

  6. de soorten aangewende hulpmiddelen: familie, gemeenschap of alternatief netwerk.

6De tweede fase bestond uit een collectief veldonderzoek met achttien onderzoekers. Het onderzoek duurde een maand en werd uitgevoerd in de straten en op andere plaatsen van de openbare ruimte van de wijken (square, andere kleine pleintjes, park, enz.). Om vanuit een vergelijkende optiek de onderzoekspopulatie te diversifiëren, hebben we in de fase van het collectieve onderzoek ook gesproken met jongeren die deel uitmaakten van overheidsvoorzieningen (jeugdhuizen, schoolinschakeling en socioprofessionele inschakeling (SPI)), met jongeren die in het zwart of in het wit werkten of die een opleiding volgden en met nog studerende jongeren. In de derde fase – de fase van de diepgaandere etnografische onderzoeken in de wijken – werd het verhaal van de jongeren over hun traject verdiept via veelomvattende interviews (vooral het standpunt van jongeren in een NEET-situatie of met een risico op schooluitval) en werd de populatie gediversifieerd op het vlak van geslacht.

  • 1 Emic categorieën verwijzen naar de categorieën van de actoren zoals zij ze zelf formuleren, in tege (...)

7Bij deze drie velonderzoeksfasen werden hoofdzakelijk kwalitatieve onderzoeksmethoden van het etnografische type (informele gesprekken, levensverhalen en directe observatie) gehanteerd. De wereld van de sociale ontmoetingen van jongeren binnen verschillende relatienetwerken en informele collectieven zoals “buurtgemeenschappen” en “grote broer”-groepen, om emic categorieën1 te hanteren, was het voorkeurskanaal zowel om het eerste contact met de jongeren te leggen als voor de gesprekken en observaties op langere termijn. Door deze onderdompeling in de volkswijken konden we een diepgaander gesprek voeren met 93 jongeren, van wie de meeste van het mannelijke geslacht en tussen 17 en 25 jaar oud waren. Dat jongens oververtegenwoordigd waren in de onderzoekspopulatie komt doordat vrouwen minder aanwezig waren in de openbare ruimten van de bestudeerde wijken maar ook in de overheidsvoorzieningen voor schoolinschakeling en opleiding. De meeste jongeren met wie we gesproken hebben, waren niet-Europese immigranten van de tweede generatie. Het etnografische materiaal werd meteen tijdens de fase van het veldwerk geanalyseerd met behulp van de etnografische fiches. Deze fiches organiseren de gegevens op basis van de vooraf geselecteerde kwalitatieve indicatoren, die voortdurend verfijnd werden tussen de uitwerking van de theoretische benadering en de verschillende fasen van het veldonderzoek.

3. Resultaten

8Op basis van de beschrijving van de onderzoekspopulatie stellen we in dit deel de resultaten van ons veldonderzoek in twee stappen voor.

9In een eerste punt (punt 3.1 Typologie NEET/non-NEET) gaan we dieper in op het statistische verschil tussen NEET en non-NEET door nuances en kwalitatieve verduidelijkingen aan te brengen. We willen er meteen op wijzen dat in het kader van onze analyse deze categorie geen individuele toestanden (wel of niet NEET zijn) beschrijft, maar wel situaties waarin jongeren zich op een of meerdere momenten in hun leven bevinden. Zo'n benadering biedt verscheidene voordelen. Ten eerste maakt ze het mogelijk om de NEET-categorie niet te essentialiseren, om te vermijden dat jongeren in deze situatie worden voorgesteld alsof ze in gebreke blijven ten aanzien van werk, school of opleiding. Ten tweede maakt deze benadering het mogelijk om de grenzen van deze eerste categorisering aan te kaarten en ze te overschrijden door een sociologisch aspect te integreren. We hebben immers de officiële NEET-categorie overgenomen om deze te vergelijken met de sociologische gegevens van de respondenten. Aangezien deze vergelijking op zichzelf niet alleen verklaarde waarom jongeren (opnieuw) in een NEET-situatie terechtkomen of eruit geraken, hebben we ons gebaseerd op de verhalen van de jongeren over hun situatie om een complexere typologie van de NEET- en non-NEET-situaties op te bouwen. Want hoewel de meeste jongeren in onze onderzoekspopulatie tot de tweede generatie niet-Europese immigranten en tot de volksklasse behoren, zijn er variaties die deze jongeren verdelen in een continuüm gaande van de kwetsbaarste tot de stabielste fracties van de volksklasse, of zelfs tot de middenklasse. We maken de typologie NEET/non-NEET dus complexer door ons te baseren op subjectieve gegevens die de jongeren ons hebben verteld en op objectieve gegevens zoals het opleidingsniveau of het werk van de ouders en de samenstelling van het gezin. Zo konden we de non-NEET-situaties in drie soorten van situaties onderverdelen: (1) naar school gaan in het secundair onderwijs, (2) in het wit werken of een opleiding volgen, (3) aan de universiteit of hogeschool studeren. De NEET-situaties kunnen we in twee soorten van situaties onderverdelen: (4) discontinu en (5) buiten het systeem (zie verder). Deze situaties maken het mogelijk om te vergelijken, te contextualiseren en al deze situaties te beschrijven als geassocieerd met posities in de sociale ruimte en als een weerspiegeling van de integratie in verschillende segmenten van deze ruimte.

10In het tweede punt (3.2. Analyse van de trajecten) verfijnen we de NEET-categorie. We laten hierbij de non-NEET-situaties buiten beschouwing en focussen ons op NEET-situaties “buiten het systeem” en “discontinue” situaties. We voeren een veelomvattende analyse uit van de verschillende trajecten die in verband worden gebracht met deze twee soorten van situaties.

3.1. Typologie NEET/non-NEET

11Het opvallendste verschil tussen jongeren in een NEET-situatie en andere jongeren is dat de eerste groep jongeren het gevoel heeft geen Belgen te zijn – anders gezegd, dat ze niet deel uitmaken van de samenleving – en zich doorgaans gediscrimineerd voelt. Jongeren die geen NEET-situatie hebben gekend en die de sociale ladder opgeklommen zijn, bevestigen daarentegen hun dubbele etniciteit: ze voelen zich zowel Belg als... Dit blijkt uit de trajecten van “opwaartse integratie” [Portes en Zhou 1993], waarbij de etnische afkomst niet ervaren wordt als een handicap of een voorwerp van discriminatie, maar eerder als een erkende rijkdom. Ze delen ook een gevoel van verdienste en sluiten zich in hun discours aan bij de ideologie van meritocratie: ze zijn succesvol omdat ze hebben hard gewerkt en hun obstakels hebben overwonnen. Ze beschouwen discriminatie en racisme niet als systemen van overheersing maar veeleer als individuele handelingen van kwaadwilligen. Het gevoel van erbij te horen lijkt dan ook het resultaat te zijn van die ervaring van aan- of afwezigheid van discriminatie. Het gevoel van discriminatie en er niet bij te horen, zijn dan ook de twee kenmerken die jongeren in een NEET-situatie het meest gemeen hebben en waarin zij het meest verschillen van jongeren in een non-NEET-situatie.

12Daarnaast zijn er nog andere verschillen, zoals de mate van wantrouwen of vertrouwen in de overheid en de diverse overheidsinstellingen. Zo wenden jongeren die werken of een opleiding volgen zich vaak tot hulpinstanties (werk zoeken, werkloosheid, opleiding, enz.) en hebben zij gewoonlijk veel vertrouwen in de instellingen. Deze conformistische relatie met de instellingen is niet toevallig. Deze situaties zijn namelijk gecorreleerd met familiale omgevingen die de instellingen al kennen en er een trendmatig positieve ervaring mee hebben. Jongeren in een NEET-situatie beschouwen de instellingen daarentegen niet als kanalen voor hulp en rechten of een manier om de sociaal-economische ladder op te klimmen, maar overwegend als controle-instanties.

13Deze typologische benadering, die louter gebaseerd is op de tegenstelling NEET versus non-NEET, stuit op meerdere problemen waaruit de beperkingen van deze statistische categorie blijken als ze niet verfijnd wordt. Ten eerste houden deze problemen verband met de temporele en procesmatige aspecten die kenmerkend zijn voor NEET-situaties. Wat de temporele aspecten betreft, tonen de verzamelde gegevens namelijk aan dat het vertoeven in een NEET-situatie overeenstemt met overgangsfasen naar volwassenheid, en sommige jongeren zullen meer kans hebben om erin terecht te komen maar ook om er op termijn weer uit te geraken. Zo bevond een significant aantal jongeren zich in een NEET-situatie, soms voor lange tijd (jarenlang), maar bevonden zij zich niet meer in zo’n situatie toen we hen spraken. Daarom deelden ze, los van de situatie, kenmerken met de jongeren in een NEET-situatie en hebben we hen in onze analyse opgenomen in de NEET-categorie. Andere jongeren die zo'n situatie niet gekend hadden, zoals scholieren in het secundair onderwijs of jongeren in opleiding, deelden eveneens kenmerken met jongeren in een NEET-situatie. Zo ging een deel van de jongeren die we in het kader van het onderzoek hebben ontmoet, nog naar de middelbare school en kenmerkte hun schooltraject zich door blijven zitten en vaak van richting veranderen, wat bijdraagt aan de “antischoolcultuur” [Willis, 2016]. Aangezien ze op het ogenblik van het onderzoek nog naar school gingen (per definitie non-NEET), benadrukten ze echter dat ze het belangrijk vonden om hun studie af te maken om zo hun kansen om succesvol te zijn in het leven te verhogen, en leken zij dus gemotiveerd om hun diploma secundair onderwijs te halen. Maar vele elementen doen vermoeden dat deze jongeren later wellicht in een NEET-situatie terecht zullen komen. Studies over schooluitval hebben namelijk aangetoond hoezeer indicatoren, zoals het lage opleidingsniveau van de ouders, de economische behoeften van het gezin, (vroegtijdig) veranderen van richting en blijven zitten, de kans op schooluitval vergroten [Campbell, 2015; Nicaise et al., 2013; Danhier et al., 2014]. Bovendien zouden vroegtijdige schoolverlaters meer kans hebben om op financieel vlak (werkloosheid) of op het vlak van mentale en fysieke gezondheid in een zorgelijke situatie terecht te komen [De Groof en Elchardus, 2013; Psacharopoulos, 2007; De Witte en Mazrekaj, 2015]. Deze situaties zijn dus grotendeels het resultaat van verschillende (aaneenschakelingen van) processen, vooral met betrekking tot ongelijkheden, en dienen als dusdanig bestudeerd te worden, wat wij in het tweede deel van de voorstelling van de resultaten doen.

14Ons onderzoek vestigt ook de aandacht op het feit dat NEET-situaties vrij karakteristieke overgangsperiodes weerspiegelen in de jeugd als levensfase, waarbij zich met name processen van “zelfontplooiing” en “verzelfstandiging” voordoen [Van de Velde, 2015] die maatschappelijk uiteenlopend zijn. Vele jongeren met wie we hebben gesproken, vertelden namelijk over momenten in hun traject waarop ze met vragen zaten over zichzelf of over hun identiteit, waarop ze een opstandige houding aannamen en zich distantieerden ten aanzien van hun ouders of andere verantwoordelijken, wat wijst op deze dynamieken van zelfontplooiing en verzelfstandiging. Bij sommige jongeren hebben die momenten geleid tot min of meer lange periodes dat ze zich terugtrokken van hun studie, de arbeidsmarkt of elk ander institutioneel systeem. Dat is bijvoorbeeld het geval geweest bij Aaliyah, een meisje uit de middenklasse. Met zekere fierheid vertelt ze over haar twee “rebelse” jaren nadat ze haar diploma secundair onderwijs had behaald. In die periode – die volgens haar heeft geholpen om meer inzicht te krijgen in wat ze “wilde doen in het leven” – heeft ze een jaar niet gestudeerd of gewerkt, hing ze rond met jongeren uit de wijk en ging ze naar een psycholoog. Wegens een probleem met justitie is ze vervolgens uit het ouderlijke huis getrokken na hevige discussies met haar ouders.

“Ik ben daarna weggevlucht. Ik heb één jaar bij een vriendin gewoond. Ik begon toen te werken bij Carrefour, Colruyt... Via mijn vrienden vond ik telkens wel werk. Uiteindelijk heb ik me ingeschreven in de ULB. Intussen heb ik net mijn bachelor gehaald en nu ga ik me inschrijven voor een master! (...) Ik heb nu veel motivatie en energie om te studeren.”

15Al die tijd zijn haar ouders haar echter financieel blijven steunen. Die momenten dat jongeren met vragen zitten over zichzelf en zelfstandiger willen zijn, vinden we ook terug bij jongeren uit minder bevoorrechte sociale milieus. Maar door de andere levensomstandigheden en familiale omgeving worden die situaties helemaal anders ervaren. Dat blijkt uit de NEET-situatie van Jean, die – zoals hij zelf zegt – “een ware hel” doormaakt.

Jean is 19 jaar en afkomstig van Kinshasa in Congo. Toen hij op achtjarige leeftijd een partijtje voetbal aan het spelen was met zijn vrienden, kwamen familieleden hem halen en werd hij op het vliegtuig naar Europa gezet. Na acht maanden in een detentiecentrum in Frankrijk werd hij herenigd met zijn moeder, die zich in een arme wijk in Brussel had gevestigd. Zijn vader heeft Congo uiteindelijk nooit verlaten en zijn moeder, die nog altijd niet wettig in België verblijft, werkt in het zwart in een café om haar kinderen groot te kunnen brengen. Jean gaat al bijna een jaar niet meer naar school, want zijn activiteit als dealer, waarmee hij begonnen is om in zijn behoeften te voorzien en zijn moeder te helpen, neemt al zijn tijd in beslag. Hij heeft zelfs geen tijd meer om te sporten. Nochtans is hij, zoals hij zelf uitlegt, best goed in sport en was het zijn droom om ooit voetballer te worden. Maar zoals hij zelf zegt, maakt hij momenteel “een ware hel” door. Die “ware hel” waarover hij spreekt, gaat over “jongeren die op hem lijken”, die in dezelfde situatie van economische behoefte, zichzelf moeten redden en dealen zitten. (Aantekeningen uit het veldboek van een niet-geregistreerd allesomvattend interview)

16Terwijl jongeren zoals Aaliyah uit vrij geprivilegieerde sociale milieus over hun NEET-situatie spreken als een “sabbatjaar”, spreken jongeren uit kansarme milieus, zoals Jean, van een “ware hel” en beschikken zij dus over betrekkelijk minder bewegingsvrijheid en tijd om “op zoek te gaan naar zichzelf”. Deze periodes dat jongeren “op zoek gaan naar zichzelf” worden bovendien veel moeilijker ervaren door jongeren uit kansarme milieus. Hun traject wordt namelijk gekenmerkt door een verenging van hun mogelijkheden, zoals blijkt uit het verhaal van Jean (“hij was graag voetballer geworden”). Met andere woorden, het verschil qua leefomstandigheden heeft ertoe geleid dat de NEET-situatie niet hetzelfde effect had op het traject van alle jongeren.

17De problemen die gepaard gaan met deze eerste typologie op basis van de situaties wijzen er duidelijk op dat er meer aandacht moet gaan naar de individuele trajecten van de jongeren om de NEET-categorie te verfijnen, en daar gaat het volgende punt dieper op in.

3.2. Analyse van de trajecten

18Dit tweede deel van de voorstelling van de resultaten heeft als doel de analyse te verfijnen door te focussen op NEET-situaties (NEET-situaties “buiten het systeem” en “discontinue” situaties) via een uitgebreide analyse van de verschillende trajecten die in verband worden gebracht met dergelijke situaties.

3.2.1. Trajecten en NEET-situaties buiten het systeem

19De analyse van de trajecten van de jongeren die zich in een NEET-situatie buiten het systeem hebben bevonden, zal ons meer inzicht geven in de structurele redenen voor dergelijke situaties. Het parcours van Jean is daar een mooi voorbeeld van.

De problemen op school zijn bij hem begonnen toen hij naar het secundair onderwijs begon te gaan op de enige school “die hij gevonden had”. Na twee keer te zijn blijven zitten, legt Jean uit dat hij “op school door het lint is gegaan”, wat hij verklaart door “slechte invloeden” en bepaalde jongeren “die hem zochten”. Deze gedragsproblemen zijn begonnen nadat hij twee keer was blijven zitten. Hij is daardoor overigens in een openbare instelling voor jeugdbescherming terechtgekomen. Daarna is hij naar een vakschool beginnen te gaan, die verre van tegemoetkwam aan zijn ambities. Hij noemt deze school een “school voor boefjes”. Uiteindelijk heeft hij omwille van financiële redenen beslist om te stoppen met school. Het feit dat hij meerderjarig was, heeft hem alleen maar gesterkt in die beslissing. (Aantekeningen uit het veldboek van een niet-geregistreerd allesomvattend interview)

20De jongeren met wie we hebben gesproken in het kader van het onderzoek en die zich in een NEET-situatie buiten het systeem bevonden, cumuleerden erg moeilijke leefomstandigheden, zoals ouders zonder werk of inkomen, alleenstaande ouders die met moeite hun kinderen te eten kunnen geven, en in sommige gevallen onzekere migratiestatuten (tijdelijk verblijf, geen wettelijk statuut). Onderzoeken naar de schoolgang van Brusselse jongeren [Jacobs en Rea, 2007] hebben aangetoond dat deze gezinssituaties vaak resulteren in problemen op school bij de meest instabiele/kwetsbare fracties van de volksklasse. Zoals blijkt uit alle verhalen van jongeren waaruit NEET-situaties buiten het systeem naar voren kwamen, zijn zij immers gestopt met school nadat ze terechtgekomen waren in de meest overheersende onderwijsrichtingen (beroepsonderwijs) en hebben zij verschillende problemen ondervonden op school: veranderen van richting, blijven zitten, veranderen van school, geconfronteerd worden met racistische en denigrerende uitlatingen van leraren, opvoeders en de directie, geschorst worden, moeite hebben om een nieuwe school te vinden, en schooluitval. De discrepantie tussen hun beperkte culturele kapitaal en de categorieën in het onderwijs wordt versterkt door de economische omstandigheden die wegen op hun gezin. In de voetsporen van Bourdieu en Passeron [1964], die de aandacht hebben gevestigd op de legitimerende functie van de schoolinstelling ten aanzien van sociale ongelijkheden, hebben enkele recente bijdragen [Millet en Croizet, 2016] de rol van de meritocratie bij de ontwikkeling van ongelijkheden in het onderwijs aangetoond. De analyse van de verhalen over hun traject wijst erop dat de jongeren zich, ondanks hun objectieve problemen, sterk lijken aan te sluiten bij het discours over meritocratie en individuele verantwoordelijkheid dat op school wordt uitgedragen. Hun problemen op school, hun vroegtijdig schoolverlaten en de “stommiteiten” die ze volgens henzelf hebben begaan, worden vaak ervaren en verinnerlijkt als een gevolg van hun individuele mismatch met school en als hun eigen verantwoordelijkheid. Bijgevolg halen zij datzelfde discours aan om te rechtvaardigen dat hun traject afwijkt van de instellingen en hen naar informele netwerken brengt om de gezinseconomie te steunen (of zelfs helemaal op zich te nemen in sommige gevallen) en zich te bevrijden uit hun overheerste sociale situatie.

21De jongeren verwijzen daarentegen niet meer naar hun individuele verantwoordelijkheid wanneer er sprake is van de politie, maar wijzen op de verantwoordelijkheid van de overheid in het kader van hun schooluitvaltraject. Het feit dat ze regelmatig in contact komen met de politie en het gerecht (wanneer sommige jongeren gearresteerd worden), draagt namelijk evenzeer bij aan hun relatie met de Brusselse instellingen, waarvan ze uiteindelijk vinden dat die hun bevrijdingsproces in de weg staan. Deze perceptie wordt nog versterkt doordat de jongeren de stedelijke segregatie en het verschil in behandeling (tussen rijke en arme wijken, tussen blanke jongeren en jongeren met een immigratieachtergrond) als een vorm van racisme zien. Volgens Nabil verklaart deze desinvestering van de overheid ten aanzien van de volkswijken zijn schooluitvaltraject:

“In 2015 heeft de gemeente ons gevraagd wat we wilden. We hebben om een nieuw voetbalveld gevraagd, maar ze zijn werkzaamheden komen doen. Het heeft drie jaar geduurd om afrasteringen op beton te plaatsen. Ze zeiden dat dit door het dealen kwam. Een Belgische jongere uit Ukkel zou er zijn territorium hebben. Drie jaar om zo’n beslissing te nemen. In die tijd ben ik beginnen te roken, drugs te nemen en te dealen en ben ik gestopt met school (...). Daardoor ben ik mijn enthousiasme over België verloren. Ik vroeg me af waarom er met mij niet rekening wordt gehouden zoals met Jérôme uit Ukkel?” (Aantekeningen uit het veldboek van een niet-geregistreerd allesomvattend interview)

22De zin van de jongeren om zich te bevrijden uit hun situatie, en hun verantwoordelijkheidsgevoel ten aanzien van hun eigen traject worden in hun uitlatingen in verband gebracht met het racisme dat ervaren wordt in de samenleving: de zeer problematische relatie met de ordediensten waarmee de jongeren regelmatig in contact kwamen tijdens hun traject, de gebrekkige erkenning van geïmmigreerde en/of moslimminderheden terwijl zij het land na de Tweede Wereldoorlog mee hebben opgebouwd, en de niet-erkenning van diploma’s die in het land van herkomst zijn behaald. De zin van de jongeren om zich te bevrijden uit hun situatie, en hun verantwoordelijkheidsgevoel ten aanzien van hun eigen traject gaan bijgevolg hand in hand met een zeker wantrouwen in de Brusselse instellingen, waarvan de jongeren in het beste geval vinden dat ze niet bijdragen tot hun sociale vooruitgang of die meer in het algemeen worden ervaren als vormen van controle.

23De analyse van de trajecten heeft de aandacht gevestigd op de structurele oorzaken die ervoor hebben gezorgd dat de jongeren zich hoofdzakelijk wenden tot informele en/of illegale kringen om zich te redden. De NEET-situatie buiten het systeem, die verwijst naar een situatie waarin de jongeren vroegtijdig gestopt zijn met school, niet aan het werk zijn, geen opleiding volgen en geen beroep doen op een andere hulpinstelling, is duidelijk het gevolg van verschillende factoren, processen en aaneenschakelingen van processen die verband houden met de structurele ongelijkheden in de samenleving. Het referentiekader van jongeren in een situatie buiten het systeem draait rond de verschillende “informele organisaties” [Whyte, 1943] die de bestudeerde wijken structureren. Dat er geen gebruik wordt gemaakt van de instellingen en diensten moet vanuit die optiek worden begrepen, aangezien jongeren door hun traject hebben geleerd dat “je alleen maar op jezelf kunt rekenen en op niemand anders”. Maar het is duidelijk dat deze situaties niet het gevolg zijn van individuele beslissingen. Ze zijn veeleer het gevolg van aaneenschakelingen van processen die betrekking hebben op sociale ongelijkheden in de trajecten, met inbegrip van de ervaring met de instellingen in de gezinnen via de ervaring die de ouders hebben gehad in het kader van hun eigen contacten met de instellingen. Zo kunnen we met Portes en Zhou [1993] zeggen dat de trajecten van deze jongeren een “neerwaartse integratie” weerspiegelen, wat volgens deze auteurs kan worden gelijkgesteld met een stedelijke “underclass”. Deze jongeren identificeren zich vooral met de beperkte groep van peers, die bestaat uit lotgenoten, en niet zozeer met hun etnische gemeenschap, en nog minder met de meerderheidssamenleving. Deze verhalen nuanceren echter dat deze integratie wordt ondergaan maar paradoxaal genoeg ook wordt aanvaard als afbakening van de meerderheidsgroep, alsook van de leden van hun gemeenschap die “het systeem” dat hen onderdrukt maar blijven volgen. De neerwaartse integratie kan voor deze jongeren dus ook een hulpmiddel zijn.

3.2.2. Discontinue NEET-situaties

24Discontinue NEET-situaties verwijzen naar onstabiele werksituaties. Wat de familiale herkomst betreft, komen de jongeren uit onze steekproef uit relatief minder kwetsbare milieus dan de jongeren die we hebben ontmoet en die zich in een NEET-situatie buiten het systeem bevinden. Maar voor het grootste deel zijn ze nog altijd afkomstig van bescheiden gezinnen uit de volksklasse. Hun trajecten zijn ook heterogener dan in de categorie buiten het systeem. Bepaalde van deze jongeren gingen niet naar school (secundair of hoger onderwijs), volgden geen opleiding of hadden geen regulier werk. Andere jongeren hadden recent werk gevonden of hadden concrete plannen om weer te gaan studeren of een opleiding te volgen. In deze categorie vinden we ook jongeren die tijdelijk werk hadden of die een opleiding volgden op het ogenblik van het onderzoek, maar die zonder werk of opleiding riskeerden te vallen of die in het verleden onder geen enkele instelling (regulier werk/opleiding) vielen gedurende meerdere maanden tot een jaar. Met andere woorden, het gaat hier om jongeren zoals Amir met een werksituatie die niet stabiel is en die varieert tussen tewerkstelling, opleiding en werkloosheid, wat vrij typerend is voor transitietrajecten van school naar werk bij laaggeschoolde jongeren.

Na meermaals van richting te zijn veranderd, is Amir in het vijfde jaar van het beroepsonderwijs gestopt met school. Een tijdlang bevond hij zich buiten elke instelling en liet hij zich in met de activiteiten van informele organisaties in de wijk om zich te redden. Uiteindelijk vond hij een tijdelijke job als preventieagent bij de MIVB in het kader van een “startbaanovereenkomst”, die hem nu weer een zekere houvast geeft, maar hij wil nog niet denken aan wat er na dit contract van bepaalde duur zal komen. (Aantekeningen uit het veldboek)

25Dergelijke NEET-situaties maken duidelijk dat de beslissingen van de betrokken individuen niet afhangen van hun houding maar in de eerste plaats van het gebrek aan mogelijkheden tot vast werk op de Brusselse arbeidsmarkt, wat resulteert in discontinue trajecten, vooral bij laaggeschoolden. In dat opzicht hebben zij gemeen dat zij hun studie niet hebben afgemaakt in de meest gevaloriseerde studierichtingen van het Belgisch secundair onderwijs. Hoewel velen van hen, net als de jongeren in een NEET-situatie buiten het systeem, complexe schooltrajecten achter de rug hebben, hebben de meesten toch hun diploma secundair onderwijs behaald, maar dan in het technisch of beroepsonderwijs, of zijn zij gestopt met hun hogere studie toen die al was aangevat.

26Wat betreft hun relatie met de instellingen en met de diensten in de non-profitsector die zij associëren met de overheid, nemen jongeren in een discontinue NEET-situatie een kritische positie in. De bureaucratische procedures, het gebrek aan een luisterend oor, het veroordelen of zelfs de achterdocht ten aanzien van de gebruikers zorgen er namelijk voor dat sommigen er pas in laatste instantie of helemaal niet gebruik van maken. Ze vinden dan mogelijkheden tot werk of goede opleidingen door hun sociaal kapitaal aan te wenden. Met andere woorden, deze jongeren bekritiseren de manieren van verwezenlijking van de actieve welvaartstaat, waarmee zij worden geconfronteerd in hun transitie van school naar werk en die rechtstreeks lijken bij te dragen tot de “haperingen” in hun traject. De relatie van Aya met het OCMW is een voorbeeld van zo'n relatie.

De laatste keer dat Aya recht had op sociale bijstand heeft ze vier maanden gewacht totdat ze bij het OCMW aanklopte. Tijdens een eerder bezoek had de maatschappelijk werker namelijk ongepaste opmerkingen tegen haar gemaakt. Zoals ze zelf uitlegt: “Ik wilde verder met het dossier en de administratie. Ik moest een mail sturen en dus nam ik mijn tweede gsm waarop ik 3G heb. Waarop die gast iets zei als ‘ah, je komt naar het OCMW maar je hebt wel twee gsm’s en 3G...’.” Aya wist dus dat ze slim moest zijn om “niet in de problemen te komen met het OCMW”. Voor haar was dit het bewijs dat de maatschappelijk werker eigenlijk niet naar haar luisterde en haar niet aanvaardde zoals ze was, waardoor de inkomenskwestie een morele in plaats van een juridische kwestie werd. Volgens Aya is “alles zeer formeel in het OCMW en is er geen ruimte om echt te praten”. Naast de administratieve procedures zorgen deze manier van veroordelen en het gebrek aan een luisterend oor ervoor dat Aya kritisch staat tegenover de instellingen. (Aantekeningen uit het veldboek)

27Net als bij jongeren in een NEET-situatie buiten het systeem wordt de relatie met de instellingen, vooral de scholen en de politie, rechtstreeks bepaald door vormen van discriminatie en racisme waarvan zij systematisch het slachtoffer of getuige zeggen te zijn geweest. In tegenstelling tot de eerste groep leidt het negatieve beeld dat de jongeren van de instellingen hebben er echter niet toe dat zij zich in informele organisaties terugtrekken. In tegenstelling tot de jongeren in een NEET-situatie buiten het systeem willen de jongeren in discontinue situaties volop deelnemen aan de meerderheidssamenleving, maar voelen zij zich tegengehouden door de vooroordelen over hun afkomst.

28Deze trajecten maken het theoretische kader van gesegmenteerde integratie nog complexer [Portes en Zhou, 1993], omdat hun “neerwaartse integratie” niettemin gekenmerkt wordt door de opname van meerderheidsdiscours en -waarden. Het gevoel van uitsluiting stemt namelijk eerder overeen met een situatie van marginalisering dan met volledige uitsluiting, waarbij het referentiekader verandert. Dit verklaart de verschillende strategieën die jongeren in discontinue situaties hanteren. Zo identificeren deze jongeren zich weliswaar met de wijk, maar ondervinden zij tegelijkertijd de beperkingen ervan, in tegenstelling tot jongeren in een NEET-situatie buiten het systeem. Zij bouwen hun toekomst bovendien niet op informele organisaties. Soms beschouwen ze de wijk zelfs als een plek met slechte invloeden die hen op het verkeerde pad brengen, en streven ze er dan naar om te verhuizen naar een andere locatie in de stad.

Besluit

29Onze resultaten geven aan dat NEET-situaties niet worden opgelost via programma’s die deze situaties bekijken vanuit de invalshoek van individuele arbeidsinzetbaarheid. Uit onze analyse blijkt namelijk dat NEET-situaties niet alleen afhangen van de houding van de jongeren ten aanzien van onderwijs of werk. Naast de vermenigvuldiging van sociale ongelijkheden op school door verschillende mechanismen, slaagt de arbeidsorganisatie er ook niet in om voor stabiliteit te zorgen voor een groot aantal Brusselse jongeren die zich in een situatie van meervoudige dominantie bevinden. Zonder hun handelingsbekwaamheid en hun strategieën te minimaliseren, worden zij geconfronteerd met een aantal discriminaties die voor jongeren uit kwetsbare gezinnen verweven zijn met de moeilijkheden in hun milieu. Dit leidt tot trajecten die hen weghouden van school, instellingen voor socioprofessionele integratie (SPI) en de arbeidsmarkt. Verder blijkt uit onze analyse ook dat programma’s die schooluitval en SPI-kwesties trachten aan te pakken bij jonge Brusselaars in een NEET-situatie niet riskeren te bereiken wat deze jongeren het hardst nodig hebben. De contrastrijke voorbeelden van NEET-situaties maken duidelijk hoe de “jeugd” als periode in het leven zeer uiteenlopende vormen aanneemt naargelang het sociale milieu, de migratieachtergrond en de raakvlakken daarvan. Om zijn doelstellingen te bereiken, moet het overheidsoptreden ten aanzien van jongeren in NEET-situaties bijgevolg kwalitatieve indicatoren omvatten die de diversiteit van de hoger beschreven problemen en situaties weerspiegelen. Aan de hand van die indicatoren zouden prioritaire doelgroepen kunnen worden bepaald, rekening houdend met criteria zoals de sociaal-economische index van de wijken waar zij wonen, het inkomen en de samenstelling van het gezin, het opleidingsniveau van de ouders en de “onderwijsachtergrond” (waar school gelopen, welke richtingen gevolgd...). Kortom, onze analyse dringt erop aan om de statistische NEET-categorie om te zetten en te verfijnen in een geheel van variabelen die moeten worden gewogen en die een cumulatief aspect omvatten om risico-indicatoren vast te leggen.

Haut de page

Bibliographie

ANDRÉ, G. en CROSBY A., 2022. The NEET category from the perspective of inequalities: toward a typology of school-to-work transitions among youth from lower class neighborhoods in the Brussels region (Belgium). In: Journal of Youth Studies
DOI:10.1080/13676261.2022.2098707.

BOURDIEU, P. en PASSERON, J.-C., 1964. Les héritiers. Les étudiants et la culture, Parijs: Les Éditions de Minuit.

CAMPBELL, C., 2015. High School Dropouts After They Exit School: Challenges and Directions for Sociological Research. In: Sociology Compass, 9 (7), pp. 619-629.

DANHIER, J., JACOBS, D., DEVLEESHOUWER, P., MARTIN, E. en ALARCON A., 2014. Vers des écoles de qualités pour tous ? Analyse des résultats à l’enquête PISA 2012 en Flandre et en Fédération Wallonie-Bruxelles, Brussel: Koning Boudewijnstichting.

DE GROOF S. en ELCHARDUS, M., 2013. Dealing with early school leaving and youth unemployment: An Introduction. In: De Groof S., Elchardus M. (eds.), Early school leaving & youth unemployment, Amsterdam/Leuven: Amsterdam University Press and Lannoo Campus, pp. 7-19.

DE WITTE, K. en MAZREKAJ, D., 2015. Vroegtijdig schoolverlaten – Evidence based beleidsaanbevelingen, Brussel: Itinera Institute.

FRANSSEN, A., CARLIER, D. en BENCHEKROUN, A., 2014. Doorstroming van de jongeren van het onderwijs naar de arbeidsmarkt in Brussel: bestuurlijke uitdagingen. In: Brussels Studies [online]. Synthesenota’s , nr. 73, online geplaatst op 27 januari 2014, geraadpleegd op 25 januari 2022. Beschikbaar op: http://journals.openedition.org/brussels/1198

GALLAND, O., [1997] 2004. Sociologie de la jeunesse. Parijs: Armand Colin (derde uitgave).

GALLAND, O. en LEMEL, Y., 2018. Sociologie des inégalités. Parijs: Armand Colin.

JACOBS, D. en REA, A., 2007. De jonge Brusselaars, tussen verscheidenheid en tegenspoed. In: Brussels Studies [online]. Algemene collectie , nr. 8, online geplaatst op 3 september 2007, geraadpleegd op 25 januari 2022. Beschikbaar op: http://journals.openedition.org/brussels/427

MILLET, M. en CROIZET, J.-C., 2016. L’école des incapables. La maternelle, un apprentissage de la domination. Parijs: La Dispute.

Nicaise I., De Witte K., Lavrijsen J., Lamote C. en Van Landeghem, G., 2013. Towards a Basic Qualification for All in the EU. A Social, Educational and Economic Agenda, Leuven: Metaforum KU Leuven.

OBSERVATORIUM VOOR GEZONDHEID EN WELZIJN VAN BRUSSEL, 2017. Inzichten in non take-up van de sociale rechten en in sociale onderbescherming in het Brussels Gewest. Thematisch katern van het Armoederapport van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 2016. Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie: Brussel.

OLIVIER DE SARDAN, J.-P., 1995. Anthropologie et développement : essai en socio-anthropologie du changement social, Parijs: Karthala.

PORTES, A. en ZHOU, M., 1993. The Second Generation: Segmented assimilation and its Variants. In: Annals of the American Academy of Political and Social Science, 1 november 1993, vol. 530, nr. 1, pp. 74-96.

PSACHAROPOULOS G., 2007. The Costs of School Failure – A Feasibility Study, EENEE Analytical Report No. 2 prepared for the European Commission.

REA, A., NAGELS, C. en CHRISTIAENS, J., 2009. Brusselse jongeren: sociale ongelijkheid en culturele diversiteit. In: Brussels Studies [online]. Synthesenota’s, online geplaatst op 2 februari 2009, geraadpleegd op 25 januari 2022. Beschikbaar op: http://journals.openedition.org/brussels/951

SACCO, M., SMITS, W., KAVADIAS, D., SPRUYT, B. en D’ANDRIMONT, C., 2016. De Brusselse jeugd: tussen diversiteit en kwetsbaarheid. In: Brussels Studies [online]. Synthesenota’s , nr. 98, online geplaatst op 25 april 2016, geraadpleegd op 25 januari 2022. Beschikbaar op: http://journals.openedition.org/brussels/1339

VAN DE VELDE, C., 2015. Sociologie des âges de la vie. Parijs: Armand Colin, pp. 42-60

VAN HAMME, G., GRIPPA, T. en VAN CRIEKINGEN, M., 2016. Migratiebewegingen en dynamische processen in de Brusselse wijken. In: Brussels Studies [online]. Algemene collectie, nr. 97, online geplaatst op 21 maart 2016, geraadpleegd op 25 januari 2022. Beschikbaar op: https://journals.openedition.org/brussels/1331

WAYENS, B., JANSSENS, R. en VAESEN, J., 2013. Het onderwijs in Brussel: een complex crisisbeheer. In: Brussels Studies [online], Synthesenota’s , nr. 70, online geplaatst op 29 augustus 2013, geraadpleegd op 25 januari 2022. Beschikbaar op: https://journals.openedition.org/brussels/1181.

WHYTE, W. F., [1943]1993. Street Corner Society. The social structure of an Italian Slum, 4th edition, Chicago and London: The University of Chicago Press.

WILLIS, P., 2016. Learning to labour. Abingdon: Routledge.

WOLBERS, M. H.J., 2014. Introduction: Research on school-to-work transitions in Europe. In: European Societies, vol. 16, nr. 2, pp. 167-174.

Haut de page

Notes

1 Emic categorieën verwijzen naar de categorieën van de actoren zoals zij ze zelf formuleren, in tegenstelling tot de etic categorieën die verwijzen naar de categorieën van de onderzoekers.

Haut de page

Pour citer cet article

Référence électronique

Géraldine André et Andrew Crosby, « Wel of niet NEET? De complexiteit van de transitie van onderwijs naar arbeidsmarkt in Brussel  »Brussels Studies [En ligne], Collection générale, document 175, mis en ligne le 22 janvier 2023, consulté le 17 mai 2025. URL : http://journals.openedition.org/brussels/6379 ; DOI : https://doi.org/10.4000/brussels.6379

Haut de page

Auteurs

Géraldine André

Géraldine André is docente aan de UCLouvain. Binnen de UCLouvain is ze lid van de GIRSEF, een interdisciplinair onderzoekscentrum rond socialisatie, onderwijs en vorming. Haar onderzoek is vooral gericht op de sociologie van de kindertijd, de jeugdsociologie en de sociologie van de opvoeding. Samen met Andrew Crosby publiceerde ze The “NEET” category from the perspective of inequalities: toward a typology of school-to-work transitions among youth from lower class neighborhoods in the Brussels region (Belgium) in het Journal of Youth Studies.
geraldine.andre[at]uclouvain.be

Andrew Crosby

Andrew Crosby is gastdocent in de sociologie van de opvoeding en de onderwijssociologie (FOPA-UCL) en is als onderzoeker verbonden aan het BIRMM (VUB). Samen met Géraldine André publiceerde hij The “NEET” category from the perspective of inequalities: toward a typology of school-to-work transitions among youth from lower class neighborhoods in the Brussels region (Belgium) in het Journal of Youth Studies. Hij behaalde zijn doctoraat aan de ULB met een etnografisch onderzoek naar de gesloten centra van de Dienst Vreemdelingenzaken in België. Verder heeft hij meegewerkt aan het boek Migration Control in Practice (PUB, 2022).
andrew.crosby[at]vub.be

Haut de page

Financement

Innoviris

Haut de page

Droits d’auteur

CC-BY-4.0

Le texte seul est utilisable sous licence CC BY 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.

Haut de page
Rechercher dans OpenEdition Search

Vous allez être redirigé vers OpenEdition Search