Navigation – Plan du site

AccueilPublicationsNotes de synthèse2009De Brusselse bevolking: een demog...

2009

De Brusselse bevolking: een demografische doorlichting

Synthesenota, SGB nr. 3
The population of Brussels: a demographic overview
La population bruxelloise : un éclairage démographique
Patrick Deboosere, Thierry Eggerickx, Etienne Van Hecke et Benjamin Wayens
Cet article est une traduction de :
The population of Brussels: a demographic overview [en]
Autre(s) traduction(s) de cet article :
La population bruxelloise : un éclairage démographique [fr]

Résumés

La Région de Bruxelles-Capitale comprend 19 communes sur une superficie de 161,4 km². La Région constitue le noyau d’une agglomération morphologique bien plus vaste qui compte 36 communes au total et une population de plus d’un million et demi d’habitants. Au 1er janvier 2008, les chiffres officiels de la population de la Région de Bruxelles-Capitale atteignaient 1 048 491 habitants. La population bruxelloise est la plus jeune du pays, avec une moyenne d’âge de 37,8 ans en 2006. Au cours du siècle et demi passé, le développement démographique de Bruxelles est resté fortement dominé par les migrations. Ce phénomène ne se dément pas aujourd’hui. La capitale a vu sa population s’accroître au cours des dernières années et, comme pour toutes les grandes villes d’Europe, sa composition s’internationaliser fortement. Le dernier recensement (enquête socio-économique de 2001) permet de tenir compte de la nationalité d’origine de la population. Suivant ce critère, Bruxelles ne comptait pas moins de 45 nationalités différentes avec au moins 1 000 habitants. Depuis lors, la composition s’est encore diversifiée et la population originaire des pays de l’Union européenne a augmenté. La Région se caractérise par une nette différenciation spatiale entre les quartiers pauvres, les quartiers mixtes et les quartiers aisés. La structure de base de cette ségrégation spatiale selon le statut socio-économique a des racines historiques anciennes et est frappée d’une inertie certaine. Toutefois, l’arrivée de nouveaux habitants, la réalisation de grands travaux dans un certain nombre de quartiers, la spéculation immobilière et l’augmentation des prix du logement modifient petit à petit la composition de la population de certains quartiers. Nous esquissons ci-dessous les principales tendances démographiques qui influenceront la composition de la ville dans les décennies à venir.

Haut de page

Notes de la rédaction

(corr. 17 maart 2009)

Texte intégral

Vaststellingen

Brussel: een stad van immigranten

1Brussel is een typische stad van immigranten, mensen die buiten Brussel geboren werden en op een bepaald moment in hun leven in Brussel kwamen wonen. In 1991 was 50,8% van de Brusselaars geboren in Brussel. Beperken we ons tot de Brusselaars van 18 jaar en ouder dan is dat 42,5%. In 2001 is het aandeel in Brussel geboren Brusselaars nog lichtjes verder afgenomen tot respectievelijk 49,8% en 40,3% onder invloed van recente hogere immigratiecijfers. De meerderheid van de Brusselaars die buiten het gewest geboren zijn, komt uit het buitenland. In 2001 was 31,7% van de Brusselaars in het buitenland geboren, 8,4% in Vlaanderen en 10,1% in Wallonië.

Brussel: de belangrijkste toegangspoort voor internationale migratie

2Migratie vormt de belangrijkste demografische factor in de bevolkingssamenstelling van het Brussels gewest. Hoewel de natuurlijke aangroei van de bevolking sinds 2003 de belangrijkste bijdrage levert aan de bevolkingsgroei, blijven de migratiestromen de grootste invloed uitoefenen op haar samenstelling. Via interne migratie verliest het gewest jaarlijks een deel van haar bevolking. Via internationale migratie kent ze een bevolkingsaangroei. Ongeveer één derde van de bevolkingsuitwisseling tussen België en het buitenland gebeurt via Brussel. Het saldo van de internationale migratie (verschil tussen in- en uitstroom van en naar het buitenland) verdeelde zich in 2006 als volgt over de gewesten: 17 588 personen voor Brussel, 21 546 voor Vlaanderen en 10 402 voor Wallonië.

Brussel: een belangrijke factor in de interne migratiestromen in België

3Door de voortdurende internationale instroom draagt Brussel in belangrijke mate bij tot de dynamiek van de interne migraties in België. Brussel kent reeds decennia een netto negatief binnenlands migratiesaldo. Meer inwoners verlaten de hoofdstad voor de rest van het land, dan er vanuit Vlaanderen en Wallonië naar Brussel verhuizen. Aangezien het overwegend om gezinnen met jonge kinderen gaat, draagt deze uitstroom bij tot de bevolkingsaangroei en verjonging van de bevolking in Vlaanderen en Wallonië. Nadat dit negatief saldo vanaf het midden van de jaren negentig tijdelijk relatief laag lag, ligt het sinds een aantal jaar opnieuw boven de 10 000 personen.

De migratiestromen zorgen voor een permanente verjonging van de volwassen bevolking in de stad

  • 1 De cijfers in deze paragraaf werden op 17 maart 2009 gecorrigeerd.

4De migratiesaldo’s geven ons alleen de balans van zeer omvangrijke jaarlijkse verhuisbewegingen. Het negatief binnenlands migratiesaldo is bijvoorbeeld het eindresultaat van bijna 60 000 jaarlijkse verhuisbewegingen tussen Brussel en de rest van België. In 2005 vestigden niet minder dan 21 351 personen uit Vlaanderen en Wallonië zich in Brussel. De uitstroom bedroeg hetzelfde jaar 33 798 personen, wat resulteert in een negatief binnenlands migratiesaldo van 12 447 personen. Belangrijk is dat deze uitwisseling met Vlaanderen en Wallonië niet neutraal is naar leeftijd en huishoudenspositie.1

5De instroom bestaat overheersend uit jonge mensen, die vaak alleenstaand zijn en die meestal een woning zullen huren. De uitstroom wordt gedomineerd door iets oudere leeftijdsgroepen (grafiek 1). Het gaat vaker om huishoudens met kinderen wat in de grafiek tot uiting komt in de negatieve migratiesaldo’s boven de 30 jaar en onder de 15 jaar. Het beperkt aanbod van betaalbare (en relatief comfortabele) koopwoningen vormt de belangrijkste motivatie om uit de hoofdstad te vertrekken. Binnen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kent de verhuisintensiteit ook aanzienlijke verschillen naargelang de wijk (kaart 1).

Grafiek 1. Migratie naar leeftijd: Brussels Gewest 2005

Grafiek 1. Migratie naar leeftijd: Brussels Gewest 2005

Rijksregister, ADSEI, bewerking Interface Demography

Kaart 1. Verhuismobiliteit 1/10/1996 – 1/10/2001

Kaart 1. Verhuismobiliteit 1/10/1996 – 1/10/2001

6De buurten met de grootste verhuismobiliteit liggen binnen de vijfhoek en de aanpalende wijken in het zuidoostelijke kwadrant, in de Europese wijk en in de richting van de universiteitscampussen. De belangrijke migratiestromen tussen Brussel en de buitenwereld, beletten niet dat meer dan de helft van de bevolking relatief honkvast in het Brussels gewest blijft wonen. De geografische patronen tonen aan dat dit voor een deel de bevolking is die voldoende koopkracht heeft om een gepaste woning in een aangename woonomgeving te kopen. Maar ook in laag Molenbeek, Schaarbeek en Sint-Joost is er een relatief lage verhuisintensiteit. Wellicht is dit de uiting van een relatief immobilisme waar de minder welstellende bevolkingsgroepen in verkeren.

Brussel: aantrekkingspool voor jongvolwassenen

7De leeftijdsstructuur van de immigratie laat er weinig twijfel over bestaan. Vooral jongeren komen in de hoofdstad wonen. Uiteraard speelt de onderwijsfunctie van Brussel hierin een belangrijke rol. Velen blijven in Brussel wonen na het afstuderen. Jonge werknemers, zeker in een periode waarin ze nog geen kinderen hebben, vormen een tweede belangrijke groep die in de hoofdstad komt wonen in de nabijheid van hun werk. Ook de internationale migratie is hoofdzakelijk jong. Zowel de migratie van EU-burgers als van burgers van buiten de EU heeft een overheersend jonge leeftijdsstructuur. Het resultaat zorgt voor een oververtegenwoordiging van jongvolwassenen in Brussel in vergelijking met de rest van het land.

8De leeftijdsstructuur van de (interne en internationale) migranten heeft een belangrijke impact op de leeftijdsstructuur van de Brusselse bevolking. Brussel is het enige gewest waarin een relatieve verjonging van de bevolking (lichte toename van het aandeel minder dan 20-jarigen en afname van het aandeel 60-plussers) wordt vastgesteld. In 1991 was het Brussels gewest nog het oudste gewest, terwijl dit vandaag het jongste gewest is. Er heeft zich dus een radicale ommekeer voorgedaan in de loop van de 15 voorbije jaren. Er worden wel grote verschillen vastgesteld tussen de verschillende gemeenten of wijken binnen het gewest. Zo omsluit het Brussels gewest vandaag zowel de jongste gemeente (Sint-Joost-ten-Node) als één van de oudste gemeenten (Ganshoren) van België.

Suburbanisatie: 50 jaar vertrek over de grenzen van het gewest heen

9Net als in alle grote stedelijke agglomeraties kwam ook in Brussel in de jaren vijftig de suburbanisatie op gang. Vrij snel zal die uitstroom zich steeds meer buiten de 19 Brusselse gemeenten verplaatsen. Aan de bevolkingsgroei van Brussel komt in het midden van de jaren zestig een einde. De bevolking in de stedelijke agglomeratie blijft groeien, maar vanaf 1965 situeert die aangroei zich buiten de grenzen van de 19 gemeenten. De internationale migratie zal de interne emigratie niet compenseren. Gezien ook de sterfte hoger ligt dan het aantal geboorten, kent het Brussels gewest een langzame maar aanhoudende bevolkingskrimp. Tot 1998 overstijgt de geregistreerde uitstroom de totale instroom. De gewestgrenzen, die vastgelegd werden binnen een taallogica, houden geen rekening met de demografische en economische realiteit. Het vastleggen van de gewestgrenzen maakt van de stadsvlucht vrijwel automatisch een verhuis buiten Brussel. Deze verhuisbeweging zal zich in toenemende mate verder van de hoofdstad situeren. De prijs van het wonen (betaalbare huur of betaalbare koopwoning) stuurt veel jonge gezinnen over de gewestgrenzen heen. Voor wie in Brussel werkt, wordt pendelen de trade-off voor een betaalbare woning.

Een sterke bevolkingsgroei

10Vanaf 1995 is er een einde gekomen aan de bevolkingskrimp van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De internationale immigratie houdt gelijke tred met de interne uitstroom en overstijgt die zelfs een aantal keren. Maar er is ook een belangrijk nieuw fenomeen ontstaan. Brussel kent sinds 1985 een natuurlijke aangroei (grafiek 2).

Grafiek 2. Factoren van de recente evolutie van de Brusselse bevolking

Grafiek 2. Factoren van de recente evolutie van de Brusselse bevolking

Rijksregister, ADSEI, bewerking Interface Demography

11Het absoluut aantal overlijdens neemt al een aantal jaren af door het dalend aandeel van de ouderen in de bevolking. De oudste generaties van vandaag behoren tot de pioniers van de suburbanisatie. Een kleiner aandeel ouderen bij een licht stijgende levensverwachting zorgt voor een dalend aantal overlijdens. De jonge leeftijdsstructuur van de bevolking zorgt tegelijk voor een toenemend aantal geboorten. De combinatie van een licht hogere vruchtbaarheid van de internationale migranten met een jonge leeftijdsstructuur genereert jaar na jaar een stijgend aantal geboorten. In 1995 bereikt de Brusselse bevolking qua omvang haar laagste peil sinds de Tweede Wereldoorlog. Sindsdien zorgen de gestage progressie van de natuurlijke aangroei gecombineerd met het positief migratiesaldo voor een sterke bevolkingsgroei. Volgens het bevolkingsregister overschreed de bevolking het miljoen in 2005. Op 1 januari 2008 telde de bevolking 1 048 491 inwoners. Voegen we daar de bevolking aan toe die niet officieel tot het bevolkingscijfer wordt gerekend (zoals de asielzoekers wachtend op een uitspraak die in het wachtregister zijn opgenomen) dan overschrijdt de Brusselse bevolking nu ongetwijfeld haar historisch maximum van 1968 (1 079 181).

Een groot aantal kinderen groeit op in armoede

12Een belangrijke verandering in de recente bevolkingsgroei ligt in het feit dat ouders met jonge kinderen vaker in de stad blijven wonen.

13Dit is evenwel niet omdat de stad meer kindvriendelijk is geworden. Wellicht kiezen sommige huishoudens bewust voor het stedelijk wonen. Maar de belangrijkste reden is dat een toenemend aantal kinderen geboren wordt bij minder gegoede gezinnen voor wie suburbanisatie naar een betere en betaalbare woning niet altijd mogelijk is. In de recente Brusselse bevolkingspiramides wordt de basis daardoor opnieuw steeds breder. Wanneer we de geboorten naar gemeente uitsplitsen stellen we de sterkste groei vast in de armere gemeenten van de eerste kroon (tabel 1). In deze wijken leeft vandaag de jongste bevolking van het gewest met de grootste proportie aan jonge kinderen (kaart 2). De analyse van de geboortecertificaten toont aan dat in het BHG ongeveer 28% van de kinderen geboren wordt in een huishouden waar de ouders niet over een inkomen uit beroep beschikken.

Table 1. Geboorten naar gemeente van verblijf van de moeder: 1998 & 2004

Table 1. Geboorten naar gemeente van verblijf van de moeder: 1998 & 2004

Geboortecertificaten, Observatorium voor Gezondheid en Welzijn

Kaart 2. Aandeel kinderen (0‑4 jaar) in de totale bevolking: Brussels gewest (2001)

Kaart 2. Aandeel kinderen (0‑4 jaar) in de totale bevolking: Brussels gewest (2001)

Cartografie: VUB – Interface Demography

ADSEI (NIS) – Algemene socio-economische enquête 2001

Een groeiende diversiteit

14De bevolking van Brussel wordt steeds diverser in samenstelling maar het aandeel inwoners met de Belgische nationaliteit blijft de laatste jaren relatief constant door de talrijke nationaliteitswijzigingen (tabel 2). Sinds 1 januari 1989 waren er in Brussel meer dan 200 000 nationaliteitswijzigingen. Door deze nationaliteitswijzigingen worden ook meer kinderen als Belg geboren. Het aandeel van de Belgische bevolking bij de jongeren onder de 18 jaar is groter dan onder de leeftijdsgroepen die tot de actieve bevolking behoren. De nationaliteit geeft dus nog bijzonder slecht rekenschap van de grote diversiteit in afkomst en culturele achtergrond van de Brusselse bevolking. Houden we rekening met de nationaliteit bij de geboorte dan is 46% van de Brusselse bevolking niet van Belgische origine. Voegen we daar de kinderen aan toe die geboren zijn als Belg uit ouders die migreerden dan is ruim meer dan 50% van de Brusselse bevolking ofwel afkomstig uit het buitenland ofwel geboren uit ouders die migreerden. De bevolking van Marokkaanse afkomst vormt in dit opzicht de belangrijkste groep. In 2001 maakte deze groep bijna 13% van de Brusselse bevolking uit. De afgelopen jaren is de diversiteit naar het land van herkomst toegenomen (tabel 4). Nieuwe migranten zijn in toenemende mate afkomstig uit Oost-Europese landen (met Polen en Bulgarije op kop) of uit Subsaharisch Afrika.

Table 2. Totale bevolking en aandeel dat niet beschikt over de Belgische nationaliteit: Brussels gewest 2000‑2008

Table 2. Totale bevolking en aandeel dat niet beschikt over de Belgische nationaliteit: Brussels gewest 2000‑2008

ADSEI

Table 3. Projecties loop van de bevolking: Brussels gewest 2000‑2060

Table 3. Projecties loop van de bevolking: Brussels gewest 2000‑2060

Waarnemingen 2000‑2006; RR – ADSEI; Bevolkingsvoouitzichten 2007‑2060, FBP – ADSEI

Table 4. Gemiddeld jaarlijks migratiesaldo per 1 000 inwoners naar nationaliteit: 1988‑2005

Table 4. Gemiddeld jaarlijks migratiesaldo per 1 000 inwoners naar nationaliteit: 1988‑2005

De gegevens voor Elsene werden rechtgezet op 20 januari 2009.

Rijksregister, ADSEI, bewerking Interface Demography

Vragen-problemen

Verschraling van de inkomsten

15De migratiepatronen en in het bijzonder de suburbanisatie zorgt ervoor dat de meer welstellende gezinnen van tweeverdieners de stad verlaten. Dit zorgt voor een constante daling van het gemiddeld inkomen van de inwoner van Brussel in vergelijking met het gemiddeld inkomen in België (tabel 5). Ook heel wat bedrijven zijn zich op nieuwe bedrijfsterreinen buiten het BHG gaan vestigen. Het gevolg is een constante (relatieve) daling van de inkomsten van de gemeenten en van het BHG. Dit staat haaks op de nood om de steeds grotere behoeften van de stedelijke bevolking op te vangen en op de noodzaak om een investeringspolitiek te voeren die wonen in de stad terug aantrekkelijk maakt. De verschraling van de inkomsten maakt het moeilijker om een actieve politiek te voeren om de woonnoden op te vangen. Nochtans is een investeringsbeleid dat tegelijk zorgt voor een aantrekkelijke woonomgeving en het recht op wonen van de minder gegoede bevolking garandeert essentieel voor een beleid waar duurzame ontwikkeling een prioriteit is.

Table 5. Evolutie gemiddeld belastbaar inkomen per inwoner in het Brussels gewest in verhouding tot de evolutie in België (België = 100): 1971‑2005

Table 5. Evolutie gemiddeld belastbaar inkomen per inwoner in het Brussels gewest in verhouding tot de evolutie in België (België = 100): 1971‑2005

ADSEI, FOD Financiën, bewerking Interface Demography

Sociaaleconomisch ruimtelijk woonpatroon

16Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest vertoont een duidelijk afgetekend sociaaleconomisch ruimtelijk woonpatroon (kaart 3). Dit patroon evolueert nauwelijks in de loop van de tijd en bepaalt reeds een aantal decennia de vestigingspatronen van de nieuwkomers in de hoofdstad. Bovenop de traditionele arbeiderswijken langs het kanaal heeft zich in de 19de eeuwse gordel van gemeenten van de eerste kroon een armere bevolking, afkomstig uit de migratie, geconcentreerd. Het klassieke effect van kettingmigratie heeft gezorgd voor het ontstaan van relatief geconcentreerde kernen van migrantengemeenschappen. De sociaaleconomische en culturele geografische patronen hebben onzichtbare grenzen geschapen tussen gemeenschappen die soms naast elkaar leven met weinig interactie. In het dagelijkse leven komen bepaalde fracties van de Brusselse bevolking nauwelijks met elkaar in contact. Deze de facto segregatie is een uitdaging voor de leefbaarheid van de stad op lange termijn en vormt vooral een probleem voor de volwaardige onplooiing van jonge mensen die in de armere wijken opgroeien. Toch zijn er ook heel wat wijken waar op een opmerkelijke manier mensen met zeer diverse socio-economische en culturele achtergrond samenleven.

Kaart 3 Aandeel arbeiders (inclusief aanverwante statuten)

Kaart 3 Aandeel arbeiders (inclusief aanverwante statuten)

Brussels Gewest 1/10/2001

Toenemende bevolkingsdruk

17De bevolkingsprojecties voor Brussel voorzien dat bij het aanhouden van de huidige demografische tendenzen de 19 Brusselse gemeenten tegen het midden van deze eeuw ongeveer 1 miljoen 300 000 inwoners zullen tellen (tabel 3). Deze projecties houden geen rekening met de mogelijkheden voor de aangroei van het woningpark, noch met de gevolgen van een toenemende demografische druk op de prijs van het wonen. Het is echter overduidelijk dat een dergelijke demografische evolutie het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voor een belangrijke uitdaging zal plaatsen.

Een antwoord zoeken op een groeiende dualisering

18De socio-economische kloof tussen de Brusselse agglomeratie en haar suburbane (of peri-urbane) periferie wordt groter, vooral door een toenemende sociaal selectieve interne emigratie (de toegang tot de suburbane ruimte is steeds meer beperkt tot de welstellende categorie van de bevolking). Deze socio-economische dualisering overlapt met de complementariteit van de ruimte op demografisch vlak in de levenscyclus van individuen en huishoudens: de stad biedt troeven aan jongeren en de huidige inrichting van de peri-urbane ruimte komt tegemoet aan de verwachtingen van de 30- tot 45- jarigen en hun kinderen. In weerwil van haar problemen, speelt de stad een sociale rol die steeds minder door de perifere ruimte kan verzekerd worden onder meer door het type woningaanbod (weinig of geen sociale woningen, beperkt en sinds de jaren 1980 krimpend huuraanbod). Uiteraard kunnen we proberen hierop in te grijpen onder meer door aanpassingen aan het woningenpark. Intussen vervult de stad een belangrijke sociale functie. De kostprijs hiervoor moet solidair worden gedragen, ook door de periferie die deze functie niet kan verzekeren.

19Ook binnen het Gewest zorgt de huidige woningmarkt voor nefaste evoluties. Ondanks de intensiteit van de migratie en het verhoudingsgewijs groter aanbod aan huurwoningen dan in de rest van het land, verzekert de huidige woningmarkt geenszins een optimale toewijzing van woningen aan huishoudens. Over-bezetting, onder-bezetting en woningen die niet voldoen aan de huisvestingscode zijn legio. Onder druk van een aanhoudende bevolkingsgroei slaagt de nieuwbouw er niet in om de kloof te dichten. Bijgevolg komen vooral de sociaal-economisch zwakkeren op de immobiliënmarkt in de verdrukking en dit vooral door het zwak aandeel van de sociale huisvestingssector. Bovendien zou de wil om de middenklasse in de stad terug te brengen of te weerhouden (wat ingaat tegen de huidige tendens) deze druk nog kunnen verhogen.

20Er duiken dus een aantal tegenstellingen op die moeten opgelost worden. Zal het gewest de instroom van internationaal kaderpersoneel, de wil om de middenklasse in de stad te behouden en de integratie en opvang van de sociaal zwakkere bevolkingsgroepen kunnen combineren? Is een toegenomen densificatie van de bevolking haalbaar? Zijn er alternatieve wegen om te bewandelen ?

Mogelijke beleidsoplossingen

21De demografische evolutie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest vormt een grote uitdaging voor de toekomst van ons land. Mits de juiste beleidsmaatregelen kan de demografische evolutie van Brussel een positieve bijdrage vormen. Ze draagt niet alleen bij tot een verjonging van de bevolking, door haar rol in de bevolkingsgroei blijft Brussel ook een economische motor voor het land. Brussel trekt voortdurend jonge mensen aan met een enorm potentieel aan talent en aan nieuwe ideeën. En ook de aanwezigheid van internationale en Europese instellingen, en de internationale migratie dragen bij tot het dynamisch karakter van Brussel. Brussel is een interessante stad op het raakvlak van de Franse en van de Nederlandse cultuur, open voor de hele wereld, met een sterke culturele uitstraling.

22Maar Brussel heeft ook nood aan een toekomstgericht project om er een leefbare stad van de 21ste eeuw van te maken. Brussel moet een aangename plek zijn om te wonen, in alle opzichten. De demografische evolutie eist hierbij speciale aandacht voor de ontwikkeling in de achtergestelde wijken en vooral voor de situatie van de jongeren en de kinderen in die wijken. Er is nood aan een geïntegreerd beleidsplan met aandacht voor de vele facetten van onderwijs, tewerkstelling, woningaanbod, leefomgeving, gezondheid, enz. De geografische inbedding van de achtergestelde wijken in Brussel geeft, in tegenstelling tot de situatie in sommige andere landen, enorme mogelijkheden om sociale segregatie tegen te gaan en van deze stad een leefbare stad te maken voor iedereen.

23De projecties inzake bevolkingsgroei voor Brussel zijn niet gebaseerd op de toekomstige ontwikkeling van het woningpark, maar op de huidige dynamiek van de verschillende componenten van bevolkingsgroei. Het is niet vanzelfsprekend dat het Gewest de draagkracht heeft voor de verwachte bevolkingstoename. In elk geval stelt het spanningsveld tussen verwachte bevolkingsgroei en het bestaande woningpark ons voor duidelijke uitdagingen inzake densificatie en socio-spatiale herordening. Welke scenario’s moeten worden gevolgd voor een leefbare en duurzame woonomgeving? Hoe gaan we om met de spaarzame ruimte? Zijn hoogbouw en omvorming van de bestaande gebouwen (industriële panden, kantoorruimtes) opties voor de toekomst? Welke invloed zal dit alles hebben op de mobiliteit in de stad en het behoud van voldoende groene ruimte en een kindvriendelijke stadsomgeving?

24Door de plaats die het gewest inneemt in de migratiestromen naar leeftijd, maar ook door het aanbod aan hoger onderwijs, is Brussel bijzonder belangrijk in het integratieproces van jongeren op de arbeidsmarkt. Meer nog dan in de rest van het land moet Brussel de kritieke overgangsfase naar de arbeidsmarkt beheren. Daarom is het zo belangrijk om te investeren in de jongeren. Dit vergt een globale aanpak over alle leeftijden heen; een aanpak die diverse middelen combineert: onderwijs en opleiding, bestrijding van elke vorm van ongelijkheid, maar ook aandacht voor de uitbouw van de infrastructuur (bijvoorbeeld draagt een kinderdagverblijf bij tot het welbevinden en tot een gemakkelijker integratie van jonge ouders op de arbeidsmarkt).

25Een duurzame toekomst voor Brussel kan echter niet alleen het werk zijn van de Brusselse bevolking. De uitdaging overstijgt de mogelijkheden van het gewest dat fiscaal dreigt dood te bloeden en geografisch is ingeklemd door de huidige staatsstructuren. Vlaanderen en Wallonië zullen een bijdrage moeten leveren. Rechtstreeks en onrechtstreeks zal dit hun bevolking alleen maar baat kunnen bijbrengen. De toekomst van Brussel zal in vele opzichten de toekomst van de bevolking van geheel ons land mee bepalen.

Haut de page

Bibliographie

DE LANNOY, W. (1978a), Sociaal-geografische atlas van Brussel-Hoofdstad, De Sikkel & De Nederlandsche Boekhandel, Antwerpen & Amsterdam, 99 p.

DE LANNOY, W., M. LAMMENS, R. LESTHAEGHE & D. WILLAERT (1999), Brussel in de jaren negentig en na 2000. Een demografische doorlichting, in: E. WITTE et al. (eds.), Het Statuut van Brussel – Bruxelles et son statut, De Boeck & Larcier, Brussel & Gent, 101‑154.

HENAU, A. (2002), De recente demografie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Dossier nr. 38, Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Directie Studiën en Statistiek.

KESTELOOT, C., S. ROUSSEAU & M. LOUCKX (eds.) (1992), De sociaal-ruimtelijke structuur van het Brusselse Gewest. Een atlas van de telling van 1981, van kadastrale gegevens en van criminaliteit, Acta Geographica Lovaniensia, 32.

LESTHAEGHE, R., P. DEBOOSERE & D. WILLAERT (2001), The Brussels Capital Region: Demographic and Social Futures, in: 'Urban Futures Anthology', EU Council, Stockholm, 2001, 41 p.

ROESEMS, T. e.a. (2006), Welzijns- en gezondheidsatlas van Brussel-hoofdstad, Observatorium voor Gezondheid en Welzijn Brussel.

ROUSSEAU, S. (2000), Atlas van de bevolking van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op het einde van de 20ste eeuw, Dossier nr. 37, Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Directie Studiën en Statistiek.

VAN DER HAEGEN, H., E. VAN HECKE & G. JUCHTMANS (1996), De Belgische stadsgewesten 1991, Statistische Studiën, 104, Nationaal Instituut voor de Statistiek.

WILLAERT, D. (2000), Migration in the Brussels Capital Region and its hinterland, IPD Working Paper 2000‑4, Interface Demography & Vakgroep Bevolkingswetenschappen, Vrije Universiteit Brussel & Universiteit Gent.

WILLAERT, D. & P. DEBOOSERE (2005), Buurtatlas van de bevolking van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bij de aanvang van de 21e eeuw, Dossier nr. 42, Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Brussels Instituut voor STATISTIEK en Analyse.

Haut de page

Notes

1 De cijfers in deze paragraaf werden op 17 maart 2009 gecorrigeerd.

Haut de page

Table des illustrations

Titre Grafiek 1. Migratie naar leeftijd: Brussels Gewest 2005
Crédits Rijksregister, ADSEI, bewerking Interface Demography
URL http://journals.openedition.org/brussels/docannexe/image/902/img-1.png
Fichier image/png, 170k
Titre Kaart 1. Verhuismobiliteit 1/10/1996 – 1/10/2001
URL http://journals.openedition.org/brussels/docannexe/image/902/img-2.png
Fichier image/png, 431k
Titre Grafiek 2. Factoren van de recente evolutie van de Brusselse bevolking
Crédits Rijksregister, ADSEI, bewerking Interface Demography
URL http://journals.openedition.org/brussels/docannexe/image/902/img-3.png
Fichier image/png, 235k
Titre Table 1. Geboorten naar gemeente van verblijf van de moeder: 1998 & 2004
Crédits Geboortecertificaten, Observatorium voor Gezondheid en Welzijn
URL http://journals.openedition.org/brussels/docannexe/image/902/img-4.png
Fichier image/png, 87k
Titre Kaart 2. Aandeel kinderen (0‑4 jaar) in de totale bevolking: Brussels gewest (2001)
Légende Cartografie: VUB – Interface Demography
Crédits ADSEI (NIS) – Algemene socio-economische enquête 2001
URL http://journals.openedition.org/brussels/docannexe/image/902/img-5.png
Fichier image/png, 256k
Titre Table 2. Totale bevolking en aandeel dat niet beschikt over de Belgische nationaliteit: Brussels gewest 2000‑2008
Crédits ADSEI
URL http://journals.openedition.org/brussels/docannexe/image/902/img-6.png
Fichier image/png, 52k
Titre Table 3. Projecties loop van de bevolking: Brussels gewest 2000‑2060
Crédits Waarnemingen 2000‑2006; RR – ADSEI; Bevolkingsvoouitzichten 2007‑2060, FBP – ADSEI
URL http://journals.openedition.org/brussels/docannexe/image/902/img-7.png
Fichier image/png, 144k
Titre Table 4. Gemiddeld jaarlijks migratiesaldo per 1 000 inwoners naar nationaliteit: 1988‑2005
Légende De gegevens voor Elsene werden rechtgezet op 20 januari 2009.
Crédits Rijksregister, ADSEI, bewerking Interface Demography
URL http://journals.openedition.org/brussels/docannexe/image/902/img-8.png
Fichier image/png, 155k
Titre Table 5. Evolutie gemiddeld belastbaar inkomen per inwoner in het Brussels gewest in verhouding tot de evolutie in België (België = 100): 1971‑2005
Crédits ADSEI, FOD Financiën, bewerking Interface Demography
URL http://journals.openedition.org/brussels/docannexe/image/902/img-9.png
Fichier image/png, 105k
Titre Kaart 3 Aandeel arbeiders (inclusief aanverwante statuten)
Légende Brussels Gewest 1/10/2001
URL http://journals.openedition.org/brussels/docannexe/image/902/img-10.png
Fichier image/png, 447k
Haut de page

Pour citer cet article

Référence électronique

Patrick Deboosere, Thierry Eggerickx, Etienne Van Hecke et Benjamin Wayens, « De Brusselse bevolking: een demografische doorlichting »Brussels Studies [En ligne], Notes de synthèse, mis en ligne le 12 janvier 2009, consulté le 29 avril 2025. URL : http://journals.openedition.org/brussels/902 ; DOI : https://doi.org/10.4000/brussels.902

Haut de page

Auteurs

Patrick Deboosere

Patrick Deboosere, master in politieke wetenschappen, doctor in de sociologie, is verbonden met de onderzoeksgroep Interface Demography van de Vrije Universiteit Brussel. Zijn onderzoek concentreert zich op de evolutie van de samenstelling van de huishoudens en de gezondheidsdemografie. Hij werkte mee aan verschillende publicaties over de bevolking in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. P. Deboosere, S. Demarest, V. Lorant, P.-J. Miermans, M.-I. Farfan-Portet, H. Van Oyen (2006), Gezondheid en mantelzorg, Sociaal-Economische Enquête 2001, Monografie nr.1.
Contact: Patrick.Deboosere@vub.ac.be

Articles du même auteur

Thierry Eggerickx

Thierry Eggerickx, licentiaat geschiedenis en doctor in de demografie. Hij is een erkend onderzoeker bij het NFWO en lid van het Centre de Recherche en Démographie et Sociétés de l'Université catholique de Louvain. Zijn onderzoek handelt over interne en internationale migraties, lokale demografie en geschiedenis van de bevolkingsgroepen en het grondgebied van België. J.-P. Hermia, A. Bahri, T. Eggerickx, J.-P. Sanderson (2007), “Migrations et stratégies résidentielles de citadins en milieu périurbain: attentes et perceptions des migrants”, Territoire(s) Wallon(s), nr. 1, pp. 15‑30.
Contact: Thierry.eggerickx@uclouvain.be

Articles du même auteur

Etienne Van Hecke

Etienne Van Hecke, Gewoon Hoogleraar aan de K.U.Leuven, afdelingsverantwoordelijke Instituut voor sociale en economische geografie. Onderzoek van stedelijke nederzettingssystemen, interne dynamiekvan stadsgewesten en migratiebewegingen. Sarah Luyten en Etienne Van Hecke, De Belgische stadsgewesten 2001, working paper 14, 2007, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie.
Contact: Etienne.VanHecke@ees.kuleuven.be

Benjamin Wayens

Benjamin Wayens, geograaf en doctor in de wetenschappen, is belast met onderzoek aan het Institut de Gestion de l'Environnement et d'Aménagement du Territoire de l'Université Libre de Bruxelles. Zijn onderzoek handelt onder meer over de geografie van de diensten (in het bijzonder detailhandel en bedrijfsvastgoed) en over de ruimtelijke analyse toegepast op stedelijke observaties en geschiedenis. Hij zorgde voor de wetenschappelijke coördinatie van de "Welzijns- en Gezondheidsatlas van Brussel-Hoofdstad" met P. Deboosere en C. Kesteloot.
Contact: bwayens@ulb.ac.be - 02/650.50.79

Articles du même auteur

Haut de page

Droits d’auteur

CC-BY-4.0

Le texte seul est utilisable sous licence CC BY 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.

Haut de page
Rechercher dans OpenEdition Search

Vous allez être redirigé vers OpenEdition Search