Navigacion – Plan del sit

AcuèlhNuméros82A prepaus de Les interférences li...

A prepaus de Les interférences linguistiques entre gascon et languedocien dans les parlers du Comminges et du Couserans :
essai d’aréologie systématique
1 (Pierre Bec, 1968)

Cristian Lagarda

Resumits

Dins aquel article, Cristian Lagarda, sociolingüista, dona sa lectura personala de l'òbra de Pèire Bèc, Les interférences linguistiques entre gascon et languedocien dans les parlers du Comminges et du Couserans : essai d’aréologie systématique.

Debuta de pagina

Tèxte complet

Per situar…

  • 1 Pierre Bec, Les interférences linguistiques entre gascon et languedocien dans les parlers du Commin (...)

1Coneguèri lo Pèire Bèc dins ma joventut coma una mena de professor Nimbus, amb sa barbeta, sas lunetas espessas que li balhavan mina d’èsser totjorn perdut dins las nívols de la pensada – causa qu’anecdoticament se verificava, coma aquel jorn de sabi pas quin estagi de l’IEO, que se confondèt l’impermeable mastic amb aquel del Taupiac, e que l’un (el) semblava lo Simplet del film de Walt Disney mentre que l’autre (lo montalbanés) cabiá pas mai dins una farda estequida. Coneguèri tanben lo Pèire Bèc embelinaire de sas conferéncias sus quin tèma que foguèsse (poësia e musica dels trobadors, literatura contemporanèa o pas, lenga dins tota sa varietat…) e lo Pèire Bèc modèst e plasent que jamai refusava de ne cantar una a la fin dels repaisses mai o mens frugals dels estagis, especialament Lo virolet, que el « brandolhava » amb granda virtuositat. E mai sabi qu’el e mon paire s’èran talament amistançats que quand, de cent en quaranta, lo Pèire ja retirat se repairava dins son Casèras, mancavan pas de se rencontrar e de devisar d’oradas, siá a Carbona, « a l’ostal », siá a aquel que el conservava dins la vilòta rivala d’ont èra sortit…

  • 2 Xen Congrès de l’AIEO, Besièrs, 12-19 de junh de 2011. Actes : Carmen Alén Garabato, Claire Torreil (...)

2Es per aquò que, sens èsser un bon coneisseire de l’òbra monumentala de Bèc, manqui pas de portar pèira a Pèire e a aquela jornada, ieu que manquèri malastrosament de li parlar pel Congrès besierenc e montpelhierenc de l’AIEO de 20112 que foguèt son darrièr…

  • 3 Christian Lagarde, Le parler "melandjao" des immigrés de langue espagnole en Roussillon, Perpignan, (...)

3Ai causit, sens brica me presar d’èsser dialectològ, de tractar de son libre sus las interferéncias entre gascon e lengadocian, per un parelh o tres de rasons : perque ieu tanben –  amb l’agait del sociolingüista – me’n mainèri tanben, de las interferéncias,3 e que m’agrada tot çò qu’es confronts e barrejas ; e perque son terren, lo coneissi pron plan per aver crescut, de familha lengadociana ariegesa transplantada, dins l’environa del Comenge Bas, que lo Bèc i descriu entre autres. Dins lo ròdol de Carbona, d’un vilatge a l’autre, la lenga càmbia, d’efèit, e la barreja de las originas – quand non seriá qu’a febla distancia – fa nàisser de formas concurrentas o entrevescadas, ibridas o pas, que flairan tant lo continuum coma la termièra justificada per la conjoncion d’isoglòssas. I a mai que mai una autra rason, qu’es pas vertadièrament scientifica mas puslèu umana : cresi qu’aquel estudi, que foguèt aquel de sa primièra tèsi sostenguda en Sorbona l’an 1958 (dètz annadas abans que se publiquèsse), es simbolic de la persona que foguèt Pèire Bèc : un òme de las aurièras, un poliglòt, un pluridisciplinari prigondament estacat a sas rasics gasconas que fan diferéncia, mas dins la dobertura e la sintèsi que, pramor d’aquò, jamai tombavan dins l’eclectisme del barrejadís. Tot aquò sostengut per una exigéncia de rigor que Les interférences… ne son una de las multiplas pròvas que nos a daissadas, al cap de sièis decennias de produccion…

Un estudi presat

4L’estudi del Bèc es centrat sul gascon – primièr nomençat ja dins lo títol de la tèsi –, e lo lengadocian i es pas que tangencial, a travèrs las interferéncias que precisament coneis amb lo gascon. Lo tèxt introductiu del libre o afortís sens enganas :

Le but de ce travail est de fournir une étude de détail, diachronique et synchronique, des parlers gascons d’un triangle linguistique limité au sud par les Pyrénées, à l’est et à l’ouest par la Garonne et l’Ariège… En résumé notre travail présente trois choses : 1° Une étude interne et externe des interférences gasc.-lang. ; 2° Une étude diachronique (et parfois synchronique) des grands traits phonétiques et morphologiques du gascon pris dans son ensemble ; 3° Une monographie de linguistique descriptive sur une aire déterminée du domaine gascon, doublée d’un essai d’aréologie systématique.

5Lo compte-rendut que ne publiquèt lo redobtat Joan Séguy – aquel que proclamava : « un point d’interrogation, tout décharné, tout noir, vaut mieux qu’une imposture rutilante »4 – dins la revista Annales du Midi en 19705 es menimós (gaireben doas paginas jos l’intitolat « Quelques remarques de détail ») mas fòrça lausenjós. Citarai pas que qualques compliments plan afustats : « [M. Bec] n’a pas ménagé [sa] peine, il a suivi les isoglosses de village en village, parfois de hameau en hameau ». Séguy sap de qué parla, el que coneis tan plan son terren gascon. Li arrriba pas, coma a son predecessor malhorquin Alcover, que se pensava in abstracto en 1902 que la marca morfematica -i de la primièra persona del singular del present de l’indicatiu, pròpia del rosselhonés e eiretada de l’occitan, s’arrestava a la frontièra franco-espanhòla de 1659, de descobrir, dins son escorreguda de 1906, qu’aquel trait l’aviá bèlament recompassada al sud de las Albèras.6 Al delà, fa seguida una capelada per çò que pertòca a la metodologia e als resultats de la recèrca : « il ouvre une époque nouvelle par sa méthode et par la profondeur de ses vues » ; « Avant que M. Bec n’intervînt, le triangle Garonne-Ariège-Pyrénées était un mystère exaspérant. Tout est maintenant tiré au clair » ; e coma conclusion en fuòc d’artifici : « M. Bec est un chercheur et un professeur non seulement clairvoyant, mais clair-disant, ce qui devient une curiosité dans notre corporation ». Cal rapelar que Joan Séguy ven alara de publicar (en 1966) lo volum IV de l’Atlas linguistique de la Gascogne, dont « l’innovation majeure […] est dans la modification radicale de l’enquête elle-même », coma o saluda Louis Marquèze-Pouey7, innovacion principalament deguda a l’usatge del magnetofòn.

  • 8 Xavier Ravier, " Avant-propos », dins Atlas linguistique et ethnographique du Languedoc occidental, (...)

6De la compatibilitat e l’estima scientifica entre Séguy e Bèc, n’avèm una autra pròva amb lo fait que, tre lo volum IV de l’ALG (1966), los punts d’enquista situats en periferia de l’airal gascon, precisament delimitats dins la tèsi de Bèc – la « ceinture de points non gascons » que seràn fisats, coma o escriu retrospectivament Xavièr Ravièr en 19788, als « atlas limitrophes », particularament l’Atlas linguistique et ethnographique du Languedoc occidental que el, Ravièr, baileja – son desenant pas pus preses en consideracion.

Declinasons a l’entorn de la nocion de frontièra

7De la modernitat del punt de vista del Pèire Bèc sus la frontièra lingüistica – e pus generalament sus la nocion de frontièra – n’aurem una idèia en lo confrontant amb d’estudis mai actuals, mas en rementant praquò lo vejaire que Saussure faguèt valer tre la debuta del sègle dins son Cours de linguistique générale postum :

  • 9 Ferdinand de Saussure, Cours de linguistique générale, Paris, Payot, 1979, p. 279.

Comment […] représenter, sous une forme ou une autre, une limite linguistique précise sur un territoire couvert d’un bout à l’autre de dialectes graduellement différenciés ? Les délimitations des langues s’y trouvent noyées, comme celles des dialectes, dans les transitions. De même que les dialectes ne sont que des subdivisions arbitraires de la surface totale de la langue, de même la limite qui est censée séparer deux langues ne peut être que conventionnelle.9

  • 10 Alain Viaut, " Le territoire linguistique et ses limites », in Alain Viaut (dir.), Variable territo (...)

8Lo prepaus de Saussure es general, e nos podèm demandar se correspond vertadièrament al cas de la termièra entre lengadocian e gascon, estent la tipicitat marcada del gascon al respècte dels autres dialèctes d’òc. Coma o considèra l’Alan Viaut, « les délinéaments ne sont pas partout nets – es çò que demòstra lo Bèc puslèu dins las planas del Comenge Bas que non pas cap a la montanha – si ce n’est dans le cas d’une distance linguistique évidente ».10 E aquela diferéncia tanben se fonda sus una observacion fòrça pertinenta del paire fondator de la lingüistica : la dimension istorica :

  • 11 Ferdinand de Saussure, op. cit., p. 272.

De même qu’on ne peut juger d’un volume par une surface, mais seulement à l’aide d’une troisième dimension, de même le schéma de la différence géographique n’est complet que projeté dans le temps.11

9L’influéncia del temps val, tant per çò que nomençarai la « profondor istorica », es a dire lo « temps long » de la preséncia e de l’influéncia de la lenga basca ja romanizada sus l’airal estudiat pel Bèc e per delà, coma pel cambiament lingüistic observable gaireben « en temps real » pel (socio)lingüista, coma, per exemple, dins l’airal catalan, la preséncia dins çò que s’acabarà nomençant « català septentrional de transició », de la marca morfematica -i ja citada. Atal lo lexicograf malhorquin Alcover observava ja en 1906 a Ripoll que :

  • 12 Antoni Maria Alcover, " Dietari de l’excursió filològica feta amb el Dr. Schädel dins el domini cat (...)

Lo que succeex que’l dialecte barceloní ho ha invadit tot, especialment la gent una mica il.lustrada y correguda. Els vells, els infants y els analfabets, no están de ple encara bax d’aquexa influència barcelonina.12

10Lo critèri de retraccion de l’isoglòssa de l’ –i èra doncas non pas generacional mas sociocultural, e ligat per aquesta rason a çò que Saussure nomencèt la « fòrça d’intercourse ». Aquela va dins lo sens de la forma dominanta (concretament, aquela de Barcelona, coma capitala) sul plan economic e del prestigi, preludi a l’estandardizacion fabriana que coneissèm.

  • 13 Mwatha Musanji Ngalasso, " La frontière linguistique et ses représentations en Afrique », in Alain (...)

11Per l’especialista de la multiplicitat de las lengas africanas subsaharianas qu’es Mwatha Ngalasso, la frontièra lingüistica es pas jamai que « la marque de leur différence », e per çò qu’es de la foncion comunicativa de caduna d’elas, la marca del « degré d’intercompréhension existant à l’intérieur d’une même communauté linguistique, par-delà la variation dialectale »13.L’airal estudiat pel Bèc es precisament interessant perque, malgrat lo cambiament pro significatiu del lengadocian al gascon (mai sensible dins aquel sens, cap a « una lenga estranha », que dins l’autre), mòstra la realitat de l’intercompreneson, e pausa al meteis temps la question, mai culturala (mençonada a la fin de l’extrait citat), de l’existéncia o non d’una lenga occitana e del foncionament interdialectal dins son sen. Per seguir, tornarmai, las paraulas de Ngalasso, la frontièra lingüistica aparéis coma

  • 14 Ibid., p. 226.

une zone de contact graduel, [...] disons d’intersection, d’interconnexion, d’inter-communication, d’interférence, une zone plus ou moins large de passage, de transition, de transaction, d’échange.14

12Dins l’ampla tièra de caracterizacions justificadas que nos prepausa, me sembla fòrça significativa aquela de « transaccion », que se pòt plan solid gaitar dins son sens material economic (ne tornarai parlar), mas tanben dins aquel de l’intercompreneson, per exemple, dins lo cas nòstre, entre l’f iniciala e l’h aspirada, e totes los traits diferenciators coneguts, repertoriats pels locutors confrontats a una situacion d’escambis que pòdon èsser de cada jorn, perque, per seguir lo rasonament de Ngalasso,

  • 15 Ibid., p. 223.

la frontière entre deux langues [e benlèu, ajustarai, entre dos dialèctes pro individualizats] se mesure [...] par le sentiment linguistique des usagers, sentiment qui s’apparente à une intime conviction de partager ou non la même langue.15

  • 16 Ibid., p. 221. Bernard Poche, " En amont de la variation des usages linguistiques, la notion de fro (...)

13Als parlaires del gascon e del lengadocian, lor còsta gaire de se reconéisser, tant coma locutors d’occitan (sens o saber !) de cara al francés, e coma locutors d’un « patoès » diferent, perque, coma Ngalasso ne tira la conclusion dels trabalhs de Poche, « les frontières n’ont, semble-t-il, pas d’autre raison d’être que celle d’organiser la différence, donc l’identité »16. E mai cadun de son costat se pòt fargar una idèia pròpia – e doncas diferenta – de la frontièra, a travèrs sas representacions. D’efèit, segon Viaut,

  • 17 Alain Viaut, art. cit., p. 50.

Ce qui, pour certains, est une ligne divisoire entre deux langues ou expressions linguistiques, est, pour d’autres, une bande où elles se côtoient comme deux sous-ensembles entremêlés sans enveloppes propres, identifiables par la seule couleur ou forme des points les composant.17

14De cada part de la frontièra, lo territòri lingüistic es, d’aprèp lo meteis autor,

  • 18 Ibid., p. 60.

Un lieu de gestion des faits de langue appréhendés comme des signes d’appartenance et d’appropriation, liés à une sémiosphère de culture et de mémoire linguistiques, et comme des construits de l’histoire et du social.18

La frontièra interdialectala en cò de Pèire Bèc

15Òm podriá pensar que nos sèm un pauc aluenhats de la tèsi del Pèire Bèc. Ensajarai aquí de demostrar lo contrari. Bèc introduís sa tèsi atal :

  • 19 Pierre Bec, Les interférences…, op. cit., p. 23.

Si notre Zone est, du point de vue linguistique, une aire interférentielle, on peut dire qu’elle le doit avant tout aux impératifs historico-géographiques qui ont puissamment contribué à en faire depuis les origines une région de transition.19

  • 20 Aquel territòri eissut de l’anciana diocèsi de Tolosa, recampa una pichona part de Comenges, lo mar (...)

16Aquel airal qu’estúdia lo Bèc es pro plan delimitat, de Tolosa al nòrd a la frontièra pirenenca al sud ; dels marges occidentals de la riva gaucha de Garona a la riva gaucha de la val d’Arièja a l’èst, conformant una mena de triangle ponchut cap al nòrd, portat per una unitat idrografica. Caup las diocèsas anticas de Comenges e Coserans, per la part montanhòla, e la diocèsi de Rieus (Volvèstre) creada en 1317. La cartografia realizada per la fonetica, basada en 16 isoglòssas, fa vesedoira una linha de partison plan mai neta dins la montanha –  ont es jalonada per una seguida de pòrts, de 1.800 a 600 mètres d’altitud – que non pas, un còp rescompassats los Prepirenèus, dins las còlas argilosas e la plana tolosana – ont seguís mai o mens praquò la val de Lesa. Mas s’aquela formulacion recampa las isoglòssas tóner / tónder, aquel / aqueth e aquela / aquera, prumèr / prumièr e quate [kwa] / quatre [ka], es una simplificacion plan exagerada perque rend pas compte de las isoglòssas plan importantas que son entre autras, lua / luna, haure / faure, véder / véser, que tiran mai cap a ponent, qualque còp tre la montanha. E es plan vesedor que l’amplada de la zòna septentrionala, que correspond a la diocèsi de Rieus, es sompartida entre domeni lengadocian e gascon20.

17Lo meriti de Pèire Bèc es d’aver materializat aquela complexitat que dessenha dins la part baissa coma una seria d’ondas centrada a partir del còl de Pòrt sus un tròç de val d’Arièja puèi aquela de Lesa ; d’aver tanben desgatjat de « quadrilatèrs » montanhòls plan especifics (luishonés, aranés, castilhonés, massadèl e seronés). S’examinam ara la carta morfologica generala, lo dessenh de las 15 isoglòssas mòstra una complexitat fòrça mai granda encara, en forma de noses, mas combinats amb Garona a l’oèst, e amb la linha dels pòrts seguida de la val de Lesa, ja observada per la fonetica, coma elements estructuraires.

  • 21 Pierre Bec, op. cit.,p. 31.

18Duscas aquí, doncas, per çò que Saussure auriá sonat « la susfàcia », en tèrmes geografics. Mas, tre lo quatren paragraf de son introduccion, que ne compta 14, Bèc introduïs la famosa tresena dimension, clau del « volum » presat per Saussure, aquela de l’istòria de la zòna. E l’element determinant soslinhat per l’autor es, d’un latz, la celtizacion, pels Vòlcas Tectosages, de çò que seràn las tèrras de dialècte lengadocian ; de l’autre latz, que Coserans e Comenges, tèrras gasconas, èran estats iberizats. Lo factor d’unificacion relativa foguèt puèi una romanizacion de tot lo territòri jos l’aflat de la Narbonesa, que venguèt atraire cap a l’èst las doas ciutats, puèi sètis episcopals, faguent atal un relatiu compés amb son aquitanitat anciana. Per çò qu’es de la lenga – o puslèu de sas varietats –, Bèc precisa lo sègle VIII coma « époque où le gascon et le languedocien ont dû se constituer dans leurs traits phonétiques essentiels »21, en anteriorat doncas a la creacion de la diocèsi de Rieus, fargada amb de manlèus a de territòris gascons (Comenges pròpiament dit e qualques castelaniás que ne dependián) e mai que mai de parlar lengadocian (Lengadòc meteis, e Comtat de Fois).

19S’agís pas aicí de far lo resumit nimai lo rendut compte de la tèsi, mas de contextualizar un pauc la nòstra reflexion sus la frontièra lingüistica, que se’n ofrís atal un exemple a l’encòp complèx e menimosament estudiat. D’aqueles dos aspèctes ne pòrta testimòni la materialitat textuala de son « Introduction » (pp. 23-33). Primièr, manca pas de susprene e de daissar admiratiu la riquesa lexicala del discors scientific del Bèc. Aquò significa solid que nos trobam pas en fàcia sonque d’un lingüista, mas d’un autor/escrivan dels bons, que demostrarà, coma sabèm, sa granda valor dins d’autres genres textuals tant diferents coma la poësia e l’ensag.

20Lo tèxt introductiu illustra, del punt de vista lexical, tres tematicas pròpias del tèma de l’interferéncia : primièr, tot çò que sompartís e delimita ; segondament, çò qu’es de l’òrdre del passatge ; e enfin, tot çò que buta cap a l’unitat (la lista dels lèmas es alfabetica e entre parentèsi, avèm lo nombre d’ocurréncias del tèrme, quand es superior a 1)

Partison / limit

Passatge

Unitat

Lèmas

arrêter

continuité

assimilé

barrière (2)

gradation

attraction (2)

bloquer

interférentiel (3)

commun (2)

cassure (2)

marche (2)

double (2)

cesser

pénétration

fusionner

changement

relation

même (2)

compartimenter (3)

transition (5)

nœud

confins

rencontre (2)

démarcation

souder

différent (2)

symbiose

division

synthèse

frontière (5)

unité (7)

individualité

limite (17)

opposition (4)

particulier

scission

ségrégation (7)

séparer

spécial

spécificité (2)

terminer (2)

Nb de lèmas

22

7

12

Nb d’ocurréncias

58

14

23

Total lèmas

41

sostotal lèmas Passatge + Unitat

19

Total ocurréncias

95

sostotal ocurréncias Passatge + Unitat

37

21Al long de las 11 (en realitat, 10) paginas de l’introduccion, avèm doncas un quarantenant de lèmas, que son emplegats en mejana un pauc mai de dos còps cadun. E se ramosam las categorias del passatge e de l’unitat, per las comparar amassa amb la categoria de la partison, constatam un relatiu equilibri quantitatiu del lexic : als 22 lèmas de la partison fan fàcia 19 del costat del rencontre ; praquò, per çò qu’es de las ocurréncias, las primièras son pas que los 2/3 de las segondas. Tant val dire que l’analisi detalhada del Bèc, tota en equilibre lexical correspondent a l’interferéncia coma porositat, e doncas passatge e continuum, ven çaquelà refortir la nocion de limit, de rompedura que marca la frontièra interdialectala entre gascon e lengadocian. Los lèmas mai nombroses son, per òrdre decreissent : limite (17 ocurréncias), ségrégation e unité (7), transition e frontière (5), opposition (4), compartimenter e interférentiel (3), e una tièra d’11 mots amb doás ocurrencias. Avèm doncas afar a una saturacion plan logica de limite refortida per opposition, mentre que los autres lèmas d’egalas ocurréncias foncionan per parelhs : unité / ségrégation, transition / frontière, interférentiel / compartimenter, vertadièra dialectica de l’unitat e de la partison, segon la tòca originala de la dialectologia.

Qualques ensenhaments de Les interférences…

22Seriá precisament ora de far retorn sus la data de la tèsi del Pèire Bèc : 1958, mai de mièg-sègle ençà. Sabèm que, dins la França rurala, aquel periòde foguèt aquel del grand cambiament de l’aprèp Segonda guèrra mondiala, que signifiquèt lo passatge d’un usatge vertadièrament socializat dels ‘patoès’ e/o ‘lengas regionalas’ cap al francés. Los estudis dialectologics realizats a aquela epòca avián encara una significacion que foguèsse pas la de fargar una mena de « cementèri » (coma l’autor argentin Julio Cortázar disiá ironicament pels diccionaris) o en tot cas de « tresaur » coma aquel del Felibritge mistralenc. Èran un rendut compte menimós e rigorós d’una varietat geolingüistica de cada jorn, observabla tant pel scientific pus fin coneisseire coma pel vulgar locutor lambdà. Los Atlasses lingüistics de l’environa de l’airal fisicament recorregut (coma o rapelava Joan Séguy) – l’ALG, l’ALLOr, l’ALLOc – s’engimbrèron duscas a la debuta de las annadas 1980, amb d’informators cada còp mai vièlhs e mai rares. E sabèm que, dins nòstres parçans, se fa pas pus que de dialectologia urbana, segon d’autres critèris, que s’ensajan a comprene lo foncionament d’un païsatge vengut de multiculturalisme amb lo barrejadís cada còp mai important mas segmentat de populacions…

  • 22 Jean-Claude Dinguirard, Ethnolinguistique de la Haute Vallée du Ger, Université de Lille III. Servi (...)

23La fotografia que Pèire Bèc nos’n pòrta testimòni, correspon pus precisament a un temps ont s’arrèsta plan majoritàriament la transmission intergeneracionala dins l’encastre de las familhas, ont començan de s’arrestar de formas de sociabilitat pròcha – aquela del vesinatge, de la comuna, dels trabalhs d’una ruralitat tradicionala – e mai d’una sociabilitat d’una amplada superiora, aquela dels mercats e de las fièiras, ont la lenga (o puslèu lo parlar, lo ‘patoès local’) daissa de s’arrecantonar dins sa vernacularitat per s’esprovar dins un gras mai o mens important de vehicularitat, al contacte d’autres parlars, mogut per la motivacion practica comerciala de la transaccion, del negòci. Dins aquel sens, la « tombada » economica de las vilas e vilòtas mercats (o fièiras) jòga un ròtle significatiu, que uèi s’es perdut dins la practica del francés, del francitan o de qualque trocet d’occitan. E precisament, dins un ròdol de frontièra interdialectala, aquela negociacion a l’encòp de moneda e de paraulas, aqueles luòcs e aquelas escasenças ritualizadas èran plan, coma o remarcava l’Alan Viaut ja citat, « un lieu de gestion des faits de langue appréhendés comme des signes d’appartenance et d’appropriation ». L’apartenença es atal vesedora, o puslèu ausibla, per las diferéncias localas e dialectalas que lo participaire descodifica gràcias a l’experiéncia aquesida dins lo contacte – e rapelarem aquí que lo Joan-Claudi Dinguirard mostrèt que los vesins son « sords »22 a sas semblanças, e obsedits per las divergéncias estigmatizadas duscas a l’escais, individual o collectiu.

  • 23 Louis-Jean Calvet, Les voix de la ville. Introduction à la sociolinguistique urbaine, Paris, Payot, (...)

24L’airal d’estudi causit per Pèire Bèc dins sa tèsi – qu’èra lo sieu –, tan complicat dins son estructuracion, coma ne pòrta testimòni l’entrevescament de tantas isoglòssas, podèm dire, coma Galilèu que eppur si muove, o puslèu, al passat, si mové, pramor d’aqueles escambis. Dins aquel ròdol de frontièra entre gascon e lengadocian, los parlaires se reconeissián dins sas diferéncias sens qu’aquelas los empachèsson de comunicar. E òm se pòt demandar duscas a quin punt la perpetuacion dels contactes demesiguèt pas un pauc aquelas diferéncias, mai que mai d’aquel gascon de las aurièras. L’òbra lexicografica del Pèire Bèc sus las interferéncias, saludada del sieu temps e duscas uèi per sos collègas dialectològs, nos parla d’un temps avalit, d’una « sémiosphère de culture et de mémoire linguistiques » coma o ditz lo Viaut, ont podèm, ara, posar, per melhor comprene lo foncionament de çò que se sona diversitat, de çò qu’es lo respècte recipròc dels parlaires dins sas diferéncias – dins la riquesa de sas diferéncias –, coma se fa e se faguèt, per exemple, dins l’observacion dels grands mercats multilingües e multietnics de l’Africa subsahariana…23 L’observacion lingüistica avisada, aquò’s una leiçon de vida, e Pèire Bèc nos’n’a balhadas qualqunas.

Debuta de pagina

Nòtas

1 Pierre Bec, Les interférences linguistiques entre gascon et languedocien dans les parlers du Comminges et du Couserans : essai d'aréologie systématique, Paris, Presses universitaires de France, 1968, 375 p., 1 album de 36 pl. de cartes

2 Xen Congrès de l’AIEO, Besièrs, 12-19 de junh de 2011. Actes : Carmen Alén Garabato, Claire Torreilles et Marie-Jeanne Verny (eds.), Los que fan viure e treslusir l’occitan, Limoges, Lambert-Lucas, 2014, 970 p.

3 Christian Lagarde, Le parler "melandjao" des immigrés de langue espagnole en Roussillon, Perpignan, Presses Universitaires de Perpignan, 1996, 367 p.

4 Trait del discors de recepcion dins l’Ordre nacional del Meriti (Tolosa, 30 de junh de 1969), citat dins Jean-Louis Fossat, " Un pionnier français e l’ethnoscience : Jean Séguy (1914-1973) », Journal d'agriculture tropicale et de botanique appliquée, 1974, vol. 21, n°7, pp. 247-250.

5 Jean Séguy, compte-rendut publicat dins Annales du Midi : revue archéologique, historique et philologique de la France méridionale, 1970, vol. 82, n° 97, pp. 204-206.

6 Cf. Montserrat Adam Aulinas, El català septentrional de transició : nova visió des de la morfologia, Barcelona, IEC, 2006, p. 24.

7 Louis Marquèze-Pouey, compte-rendut publicat dins Annales du Midi : revue archéologique, historique et philologique de la France méridionale, 1966 vol. 78, n° 79, pp. 550-552.

8 Xavier Ravier, " Avant-propos », dins Atlas linguistique et ethnographique du Languedoc occidental, Paris, Editions du CNRS, 1978, vol. I, p. V.

9 Ferdinand de Saussure, Cours de linguistique générale, Paris, Payot, 1979, p. 279.

10 Alain Viaut, " Le territoire linguistique et ses limites », in Alain Viaut (dir.), Variable territoriale et promotion des langues minoritaires, Bordeaux, MSHA, 2007, p. 50.

11 Ferdinand de Saussure, op. cit., p. 272.

12 Antoni Maria Alcover, " Dietari de l’excursió filològica feta amb el Dr. Schädel dins el domini català, de 31 de juliol a 13 de setembre de 1906", B.D.L.C., vol. III (1906-1907), p. 357, citat per Montserrat Adam Aulinas, op. cit., p. 23

13 Mwatha Musanji Ngalasso, " La frontière linguistique et ses représentations en Afrique », in Alain Viaut (dir.), op. cit., p. 221 ; p. 222.

14 Ibid., p. 226.

15 Ibid., p. 223.

16 Ibid., p. 221. Bernard Poche, " En amont de la variation des usages linguistiques, la notion de frontière », Terminogramme, 1998, n°86, pp. 4-9.

17 Alain Viaut, art. cit., p. 50.

18 Ibid., p. 60.

19 Pierre Bec, Les interférences…, op. cit., p. 23.

20 Aquel territòri eissut de l’anciana diocèsi de Tolosa, recampa una pichona part de Comenges, lo marge occidental de Lengadòc (sus la riva dreita de Garona e ponctualament sus la riva gaucha, prèp de la val), la baronia lengadociana de Palhèrs (Pailhès), e una part del Comtat de Fois, tanben de parlar lengadocian.

21 Pierre Bec, op. cit.,p. 31.

22 Jean-Claude Dinguirard, Ethnolinguistique de la Haute Vallée du Ger, Université de Lille III. Service de réproduction des Thèses, 1976, 547 p.

23 Louis-Jean Calvet, Les voix de la ville. Introduction à la sociolinguistique urbaine, Paris, Payot, 1994 ; Caroline Juillard, Sociolinguistique urbaine : la vie des langues à Ziguinchor, Sénégal, Paris, CNRS éditions, 1995 ; Louis-Jean Calvet, " Les marchés africains plurilingues : la ville comme planificateur linguistique », Studios de Sociolingüistica, vol. 2, n°2, 2001.

Debuta de pagina

Per citar aqueste article

Referéncia electronica

Cristian Lagarda, «A prepaus de Les interférences linguistiques entre gascon et languedocien dans les parlers du Comminges et du Couserans :
essai d’aréologie systématique
(Pierre Bec, 1968)
»
Lengas [En linha], 82 | 2017, mes en linha lo 02 novembre 2017, consultat lo 29 mars 2024. URL: http://journals.openedition.org/lengas/1401; DOI: https://doi.org/10.4000/lengas.1401

Debuta de pagina

Autor

Cristian Lagarda

CRESEM – Universitat de Perpinyà – Via Domícia

Articles del meteis autor

  • Enquista als ensenhaires del superior
    Quelle langue pour revitaliser l’occitan ? Enquête auprès des enseignants du supérieur
    Which language to revitalise Occitan? Survey of teachers in higher education
    Paregut dins Lengas, 93 | 2023
Debuta de pagina

Dreches d’autor

CC-BY-NC-ND-4.0

The text only may be used under licence CC BY-NC-ND 4.0. All other elements (illustrations, imported files) are “All rights reserved”, unless otherwise stated.

Debuta de pagina
Search OpenEdition Search

You will be redirected to OpenEdition Search