Navigation – Plan du site

AccueilNuméros70A l'entorn del Calvinisme de Bear...Lo Calvinisme de Bearn : de pleit...

A l'entorn del Calvinisme de Bearn de Fondeville

Lo Calvinisme de Bearn : de pleiteis a intermèdis, un jòc non acabat

Patricia Heiniger-Casteret
p. 83-94

Texte intégral

  • 1 La Pastourade deu Paysaà qui cèrque méstièè à son hilh chens ne trouba à son grat, Noubelle pastour (...)

1De çò que ditz l’epitafa, J.-H. de Fondeville, qu’estoc considerat com un poeta facundus. Si seguim aquesta laudença aquò’s nos mia deu costat de la renomada literària, mes per jutjar aquesta renomada, ne demora pas sonque que tres escriuts1 e lo traç d’ua pèça perguda sus l’inauguracion de l’estatua de l’arrèr-hilh deu noste Enric, Lois lo XIVau. Totun, aquestes escriuts que pausan problèmas en per’mor qu’estón estampats un còp l’autor mort mes, per çò qui ei de l’epitafa, que i podem véder duas causas : en purmèr que podem sentir la plaça sociau de Fondeville dens la vila de Lescar e en dusau que podem tocar deu dit lo gost deu public per los escriuts dramatics e las pastoralas en particular dens aquesta tèrra deu sud de Gasconha.

La marca de l’escriut

2Dus verbaus pertòcan l’istòria deu teatre, un au nivèu generau e l’aute au nivèu locau. Per çò qui ei deu nivèu generau, en 1548, lo parlament de París que va contracarrar los Confrairs de la Passion en hà’us interdíser l’interpretacion deus mistèris (Petit de Juleville 1905). Aquesta hèita qu’ei coma ua hita dens l’istòria francesa deu teatre puish que los especialistas de l’art dramatic miejancèr son d’acòrdi per díser qu’ei lo moment de la desapareishuda de las representacions deus miracles e deus mistèris. Au nivèu locau, en Bearn, la Joana de Labrit dens las grandes ordonnaces ecclesiastiques de 1571, torna préner quasi lo medish verbau contra totas las interpretacions teatraus, « car contraire aux bonnes mœurs » (Desplat 1982).

3Shens entrar dens los detalhs de l’istòria deu teatre, que cau totun hicar los verbaus en rapòrt dab los dus moviments màgers qui pertòcan la vita culturala e intellectuau d’aquesta temporada : la Renavida e la Refòrma.

4La Renavida encamina los intellectuaus de cap a ua navèra descobèrta de totas las arts gregaus e latinas : las tragèdias, las eglògas e las bucolicas que hèn partida deu cabau e que seràn honts de navèras òbras literàrias. La Refòrma, en tot har simple, que hè mestièr de destriar lo pròfane deu sacrat e per çò qui ei deus mistèris com deus miracles, granas libertats qu’estón presas de bèth temps a de cap aus tèxtes sacrats (Cohen 1931).

5Alavetz, d’un punt de vista generau, los dus moviments conjunts hasón que las granas interpretacions deus mistèris e miracles desapareishón de las ciutats màgers deu reiaume. Aquestas interpretacions qu’èran d’importància per ua ciutat pr’amor de l’implicacion deus poblans tots qui, d’un biais o d’un aute, participavan a l’elaboracion de l’espectacle. Espectacle qui podèva durar dinc a ua setmana e préner plaça dens mantuns endrets de la ciutat. Per lo monde estacats a l’espectacle, per lo monde acuelhuts, per las autoritats qui acordavan lo dret de jòc, per las autoritats exterioras recebudas, un mistèri o un miracle, qu’èra autant un utís d’afirmacion de la puishença de la cuitat organisatriz qu’un utís politic manejat per los capulats de tot escantilh qui s’encontravan ad aqueste parat. Un mistèri o un miracle qu’èra la faiçon la mei ostentatòria per ua ciutat de s’amuishar e de’s glorificar. L’opera que joguerà lo medish ròtle autolaudatiu drin mei tard.

  • 2 Mantuas referéncias sus las expressions teatraus de las regions de França qu’existeishen, ací quauq (...)

6Totun, aqueste fenomèn ne pertocarà pas pro viste l’ensemble deu territòri, los mistèris e los miracles seràn tostemps jogats dens las vilas mejanas com las vilas petitas, estremadas de las granas ciutats o plaçadas dens parçans qui aubedivan a d’autes tipes d’influéncias intellectuaus o politicas2.

  • 3 Véder notadament Robert 1976, Ducéré 1886 e tanben Penne 1945.

7D’un biais generau, totas las societats com tots los parçans que son ubèrts e atentius a las ideas viatjadoras. Per exemple e per l’endret qui’ns pertòca ací, que sabem qu’Ortès èra un centre màger d’escambis e de formacions intellectuaus au sègle xivau : la cort deu Gaston Febus que i èra ua de las tres mei famosas d’Euròpa per l’arrajada artistica au medish títou que la de la cort papau d’Avinhon e la de la cort deu Joan, duc de Berry (Tucoo-Chala 1993). Au sègle xviau la cort de la Margalida d’Engolesme, de Nerac a Pau, persegueish aquesta afirmacion artistica dab l’arcuelh d’artisats e d’umanistas. De mei, la soa cort qu’endòsta los qui son passats a la religion reformada. De notar que dens las produccions literàrias de la Margalida que’s tròban pastoralas, pèças qui, per çò qui’ns ditz lo Brantôme, estón jogadas per las gojatas de la soa cort (ed. Mérimée/Lacour, t. VIII, 1875). La soa hilha, la Joana de Labrit, que dubrirà l’Universitat protetanta d’Ortès en 1566, universitat qui’s volè estar l’equivalent de la de Ginèvra. Enfin, de notar ua auta preséncia qui ns’interèssa, qu’ei la fondacion deu collègi jesuita en 1622 a Pau, òrdi religiós qui hica au centre deu sistèma educatiu son, la canta, la dança e lo teatre3.

8L’escriut, lo saber léger, lo saber compausar, lo saber interpretar que son presents dens aqueste espaci deu sud Gasconha, solament ne cau pas pensar que tòcan unicament sonca ua part de la societat, tot aqueth arrajament que’s torna trobar, dens ua mendra part de segur, casi pertot e sovent los istorians que tròban mencions de libes dens los inventaris de succecions de paisans o de mestieraus deu sègles xivau e per ensús (Cursente 1998).

9Aquiu moments màgers de l’istòria politico-artistica deu Bearn. De temporalitats diferentas, aquestes punts balhan lutz sus çò qui’s passa dens la realitat culturau de l’endret : qu’èm de cap a ua societat marcada per moments intellectuaus deus hòrts e ua societat on i a permeabilitat culturau entre las classas sociaus. Religiós, avocats, notaris, metges, mestieraus, eretèrs de maisons casalèras que presteishen totas las ideas navèras, que son mastegadas, interpretadas, deversudas e integradas a la cultura populara de faiçons diferentas a cada nivèu sociau. Tot aquò hè l’originalitat d’ua expression culturau e Fondeville que n’ei prestit, qu’arriba sus un terrenh marcat per las letras e las representacions, las soas compausicions que son plaçadas dens ua expression partejada per la societat bearnesa tota.

Las pastoralas

10Ua pastorala qu’ei de segur un teatre, mes darrèr aqueste mot que s’escond tot tipe de teatre. L’origina deu mot qu’arriba de las compausicions poëticas hèitas a la mòda de Virgili e Teocrit on, dens los ròtles màgers, trobam pastres e aulhèrs. N’entraram pas ací dens las caracteristicas de las pastoralas literàrias de las amors contrariadas dens un campèstre edeneïc, mes lo terme « pastorala » qu’ei present de d’òra en Gasconha :

Lo folklorista Cenac-Moncaut que mentav que, dens lo centre Gasconha, lo nom de « pastorala » ei balhat aus drames religiós deu Mistèri de la Nativitat on los ròtles principaus son jogats per los aulhèrs e aquò despuish lo sègle xv. (Cénac-Moncaut 1868, 273)

11Margalida d’Engolesme, qu’utilisa aqueste terme per quauques-uas de las soas compausicons dramaticas. Ací çò que’ns ditz lo Brantôme :

Elle composait souvent de comédies et des moralitez qu’on appelait en ce temps-là, et des pastorales qu’elle faisait jouer et représenter par les files de sa court. (éd. Mérimée/Lacour, viii, 1865, 115)

12En 1611, lo Joan de Garros publica la Pastourale sus la mort deu magnific e pouderous Anric Quart deu nom, Rey de France e de Navarre. Dens aquesta pastorala, l’autor que ditz la hont de la soa inspiracion, las òbras de Teocrit e Virgili e que balha la definicion de çò qu’entend eth com pastorala :

C’est tout autant à dire que discours et propos des pasteurs tenus entre pasteurs, dites des latins Eglogue, des grecs Eidyllion : le pourparler desquels ores ils soient personnes rustiques, simple et de basse qualité, et humble et bas leur style : ce n’est à dire pourtant qu’ils ne parlent de chansons graves et hautes, de l’estat, vies, gestes et mort de plusieurs grãds personnages. (Garros 1611, 89)

  • 4 Véder Hérelle 1923 e Heiniger 1990, cap. III, « Jouer », 451-711.

13La pastorala que’s hè véder tau com ua creacion dialogada enter aulhèrs o pastres o paisans. Mes per l’endret qui ns’interèssa ací, las nostas recercas que nos an amuishat que lo mot « pastorala » s’acordava dab tot tipe de teatre qui va de la carnavalada dinc a la tragèdia en tot passar per lo mistèri nadalenc, la passion deu Crist o dramas e comèdias deus autors francés deus sègles xvii e xviii. De mei, los quasèrns de deliberacions de las comunas hèn plan véder que las autorisacions de jogar « pastoralas » pertòcan tant las vilas, los bordalats que los vilatges de la montanha com de l’arribèra deu Gave. Lescar e Ortès n’escapan pas a organisacions de pastoralas. Medish si, a còps, ne coneishem pas los títous de las pèças, las observacions tiradas deus quaserns de deliberacions e de quauques rapòrts de polícia qu’amuishan que los actors son tots gojats de la comuna, que lo public pòt estar numerós, dinc a dus mila personas e que los ruraus com los ciutadans que’s partejan lo medish gost per las representacions dramaticas4. L’epaci fisic on se plaça la pastorala que pòt cambiar, lo mistèri nadalenc qu’ei de segur dens las glèisas, e las autas representacions que’s hèn dehòra. Ua variacion se pòt trobar dens las ciutats, taus com Pau o Baiona on las salas deu jòc de pauma se pòden cambiar en sala de teatre.

  • 5 L’operà barròc que demorarà dens aqueth quadre dramatic.

14Per çò qui ei de la representacion era-medisha, que’ns cau hicar dens ua temporalitat qui n’ei pas la de uei e entrar dens un temps qui pren lo temps de s’escórrer. L’eveniment que’s pòt debanar de quauquas òras a un dia e, tau com dens l’expression barròca, lo tèxte n’ei pas lo sol a presentar lo drama qui ei contat. La soa interpretacion qu’ei ligada a moments de danças e/o de cantas. Lo jòc d’ua pastorala demanda donc actors, dançaires, cantaires e musicians, shens parlar de tot çò qui pòt virolejar a l’entorn de la preparacion e de l’organisacion. Tau com dens los mistèris on n’i a pas actes, mes moments importants de la vita deu personatge qui son interpretats, l’atencion deu public qu’ei regularament « desvelhada » per d’autes tipes d’expressions artisticas, dialògs faceciós, jonglarias, danças e cantas5.

Las eglògas/lo pleitei

15La question purmèra qui nse podem pausar de cap aus escriuts de Fondeville qu’ei de saber si estón jogats ? Per çò qui ei de la Pastorala deu paisan la causa que n’ei segura, mes per çò qui ei deu Calvinisme, ne podem pas balhar responsa. A maugrat que i agesca elements dens l’òbra qui ne’s pòden destroblar, n’avem pas trobat nat traç escriut qui averé podut nos assegurar de la hèita.

  • 6 Per exemple : « Nou parlem plus dequo, trop biraree la rode » (I, 211) e « Que jamai om enten, en n (...)

16Com tot teatre, aquesta òbra qu’ei didactica, que desvelopa un rasonament qui serveish ua ideologia. De mei, ací, e lo punt n’ei pas inocent, lo calam deu dramaturge que’s mescla au de l’avocat e la resulta qu’ei ua responsa en sheis punts a ua question iniciau : la religion reformada ei ua religion o un escarni de religion ? Alavetz, mei qu’eglògas qu’èm de cap a un pleitei, plan ordenat e bastit, d’ua paraula d’avocat partejada enter tres personatges : Menjot e Peiròt qu’an lo ròtle de tornar lançar las demonstracions de Rotgèr. Quan escriu com quan pleiteja, lo Fondeville qu’a de pensar au public, a la sala qui averà de cap ad eth. Que deu estar tostemps en aderça, en cerca de l’adequacion deus auditors a las soas ideas. Per s’i escàder qu’a de préner exemples qui tot cadun pòt compréner, classics com los qui son inspirats deus textes biblics : l’imatge deu bon pastor o de las plaças tengudas per los òmis o las hemnas, mes tanben exemples culturauments deus hòrts tau com dens la purmèra eglòga per çò qui ei de la canta, au centre de la descripcion caricaturau de l’ofici reformat. La canta n’ei pas ua causida hèita a la lèsta. En Bearn, tau com en Bigòrra, qu’ei un element culturau deus pregons e l’estigmatisacion desvelopada a l’entorn d’aqueth element n’ei pas un detalh, mes un hisson qui deu tocar lo punt lo mei sensible de l’assemblada. En començar per aquò, l’autor que s’assegura l’atencion deu public e que pòt har seguir lo son prosei d’autes punts de casuistica. La lenga emplegada, faussament populara, pigalhada de sembla-arreproèrs, era tanben, qu’amuisha plan lo tribalh de l’autor6. Ne hè pas un exercici literari de hauta pagera dab laquau se poderà har vàler dens la bona societat bearnesa deu temps, l’òbra qu’a ua auta direccion qu’ei hèita mei per un auditòri que per un lectorat, quitament si n’arrespècta pas los còdes teatraus emplegats per las tropas nacionaus deu temps.

17Òbra apitada tà estar interpretada o tà estar leguda ? La question demora e l’oralisacion deus escriuts n’ei pas luenh. Mes çò qui nse pòt chepicar qu’ei l’acabar de cada eglòga e lo començar de la qui segueish : la conclusion d’un punt de debat e l’anóncia d’un aute. Enter l’un e l’aute, ua pausa que sembla préner plaça, un entermèdi, tau com dens un mistèri, ua pastorala o dens ua pèça de teatre barròc, intermèdi qui a la fonccion de trencar per ua dança e/o ua canta entà tornar mobilisar l’avisar deu public en tot lo miar de cap a un aute subjècte. Aquesta anóncia d’un quauquarren qui n’ei pas mencionat mes qui’s hè sentir com un alet qui desengorga la tension pesuga deu prosei en progression dens tot lo seguir deu libe se dèisha véder dens las causidas deus mots, deus escambis, enter duas eglògas.

18La purmèra que s’acaba per trenta-dus vers vertadèrament conclusius (v. 247-278), trencadors, qui ne pòrtan pas briga suu tèma qui èra expausat drin avans, eth de l’interpretacion musicau deus psaumes, e qui sufirè a eths tots sols a virar huelha tà entrar dens un aute subjècte. Solament la purmèra frasa de Menjou, au començar de l’eglòga II, que nos dèisha a pensar qu’ua causa s’ei hicada enter los dus punts de debat :

Apres abe boutat lous cans de la musique
Contre lous huganauts sus u pe chens replique,
Sus lou religiou nous faïl examina
Si poirem d’austes puncts taumedix termina,
Com de musique abem claudit las harmonies. (v. 279-283)

19La faiçon de tornar suus « cans » e las « harmounies » quan ne ns’i avisam pas, quan lo legedor espèra lo desvelopament « d’autes puncts » n’ei pas, per lo noste avís, sonque lo tribalh literari de la transicion, que joslinha auta causa. La pausa qu’ei mei evidenta enter las eglògas II e III :

Rotgèr : « Tantost explicaram d’autes fausses abances... » (II, 676)
Menjon : « Vous nous diset tantost, sus la Sancte Escripture... » (II, 679)

20Lo « tantost » qui acaba e qui comença que hè entervéder un temps, temps d’enter-acte, o temps de divertiment aute ? Rotgèr que’s hè mei clar a la fin de l’egloga III :

En l’ore dequero, nousautis parlaram ;
Are drin de repaus prene nos aniram. (III, 1077-1078)

21Tantost, en l’ore, repaus, un estanc fisic qu’ei anonciat, un aledar deu tèxte e deus òmis, actors e auditors, que’s plaça en cap deu desvelopament d’un pleitei. Si demoram dab l’idea qu’un aute element artistic se plaça enter duas eglògas, que podem compréner los vers 1464 a 1466 :

Sas errous son portades de France :
Mais com trop duraren lous pas dequere dance
Et que sere trop long adare aquet perpaus,
Nous iram de preme, prene drin de repaus...

22Lo trantalhatge present suu manuscrit de l’anóncia d’un acabar mes qui’s contunha dab 67 vers mei, que’ns pòt miar a pensar que l’òbra sancèra n’èra pas acabada. Lo tribalh d’adobament que’s perseguiva, que tirava de cap au manuscrit finau dab un motle de las eglògas e un ritme plan marcat d’estancs e d’avanças.

23L’alet qu’ei mei sensible dab los vers 2045-2046 de l’eglòga V e lo vers 2047 de l’eglòga VI :

Mais tantost lou recit iou que bouilh acaba’b :
Nou manquet pas, hilhots, assi doncq de trouba’b. (V, 2045-2046)

Are quoan un chiquet abet prengut halene... (VI, 2047)

  • 7 Le Malade imaginaire qu’ei tanben ua pèça dab intermèdis dançats e cantats.

24Per compréner aquestas paraulas que’s cau tornar plaçar dens l’interpretacion teatrau de la temporada e aquiu que poderam véder que los intermèdis marcavan totas las pèças. Tirats deus dramas antics, los intermèdis cantats, dançats o jogats, qu’avèvan la fonccion d’aleugerir lo tèxte, de divertir e de repausar lo public tà tornar mobilisar la soa atencion sus l’acte a seguir. Lo Bourgeois Gentilhomme deu Molière que’n pòt estar un exemple deus màgers on cada acte que s’acaba sus ua pantomima, ua dança o ua canta dinc au balet deus Turcs finau7. Los intermèdis que son anonciats en fin d’actes e las purmèras paraulas d’un acte navèth que clavan çò qui s’ei jogat drin avans. Atau pausas que prenen plaça dens lo debanar deus actes. Tau com en çò de Molière, Fondeville que sembla preparar la plaça d’ua divertisséncia, manca que n’avem pas nada indica qui’ns poderé díser quin tipe d’intermèdi auré podut estar.

25Alavetz quina referéncia a lo Fondeville a la soa dispausicion ? Sus aqueth punt que podem, en considerar lo manuscrit, har sonque deduccions : qu’ei un intellectuau plan enradigat dens la societat bearnesa, qu’ei lo frut d’un doble saber, lo saber de la cultura locau e lo saber deu son aprentissatge d’avocat e d’òmi de letras. Com ac avem ja joslinhat, la tèrra de Bearn qu’ei ua tèrra on lo teatre ei plan gostat. Cada pèça que pòrta lo nom generic de « pastorala », quau que sia lo tèma tractat, e de çò qui los archius nos an permetut d’intervéder dens l’organisacion de la mesa en scèna que sabem que cantas e danças ritmavan lo seguissi deus actes.

26Dilhèu qu’èm de cap a un manuscrit pas totaument acabat, mes un manuscrit qui entra dens los còdes culturaus bearnés d’ua interpretacion teatrau qui’s hè véder, dens los comentaris de uei lo dia, com populara, qui n’arrespècta pas las intradas progressivas deus personatges com dens lo teatre normatiu, mes qui afirma ua alternància de pleiteis e de pausas.

27Lo Calvinisme de Bearn de Fondeville qu’ei interressant per lo sembla-acabament de la soa estructura. Qu’ei un tèxte e ne demorerà sonque un tèxte qui dèisha pòrtas alandandas sus las interpretacions qui pertòcan tant l’istòria deu teatre en occitan que las foncions d’aquesta expression dens ua societat particulara. Lo tribalh d’escritura ne’s dèisha pas véder com totaument fenit, mes aquestas mancas ne deven pas estar jutjadas unicament per l’ulhada deus principis deu teatre francés deu temps, sustot dens un parçan on i a ua expression teatrau de las hòrtas estacadas a d’autes còdes. Lo calam de l’òmi de letras qu’a juntat eth de l’avocat, l’òbra qu’ei un pleitei qui mia los escotaires exactament on l’òmi de lei los vòu miar, e lo viatge que’s hè dab intermèdis. Fondeville qu’afirma ua escritura e qu’amuisha camins de supausicions ricas on se pòden sentir los perpits d’ua populacion a laquau son destinadas las eglògas.

Haut de page

Bibliographie

Brantôme, Pierre, Œuvres complètes, éd. P. Mérimée & L. Lacour, Paris, Mme Vve Jules Renouard, 1858-1895, 13 vol. 

Carrère, Henri & Brueils, A., « Notaires-poètes et représentations dramatiques dans le Pardiac et l’Armagnac au xvie et xviie siècles », Revue de Gascogne, XXXV, 1894, 443-447.

Cénac-Moncaut, Justin, Littérature populaire de la Gascogne. Contes, mystères, chansons historiques, satiriques, sentimentales, rondeaux. Recueillis dans l’Astarac, le Pardiac, le Béarn, le Bigorre, Paris, E. Dentu, 1868.

Cohen, Gustave, Le théâtre en France au Moyen Âge, tome I, Le théâtre religieux, tome II, Le théâtre profane, Paris, Rider, 1931.

Cursente, Benoît, Des maisons et des hommes. La Gascogne médiévale (xi-xve siècle), Toulouse, Presses universitaires du Mirail, 1998.

Desplat, Christian, « Les pastorales religieuses en Béarn (xviie et xviiie siècles) », Cahiers de l’Université de Pau et des Pays de l’Adour, 16, 1982, 7-29.

Ducéré, E., Histoire du théâtre de Bayonne, Bayonne, Imprimerie A. Lamaignère, 1886.

Garros, Jean de, Pastourale sus la mort deu magnific e pouderous Anric Quart deu nom, Rey de France e de Navarre, Toulouse, Jean Boude, 1611.

Heiniger, Patricia, La parole en spectacle. Néo-conteurs, Félibres et pastoraliers en Gascogne, thèse de de l’École des Hautes Études en Sciences Sociales, 1990.

Hérelle, Georges, Le théâtre rural dans la région pyrénéenne (à l’exception du pays-basque), Toulouse, Privat, 1923.

Hérelle, Georges, Les théâtres ruraux en France (langue d’oïl et langue d’oc) depuis le xive siècle jusqu’à nos jours, Paris, Champion, 1930.

Le Braz, Anatole, Le théâtre celtique, Paris, C. Lévy, 1905 ; Genève, Slatkine, 1981.

Penne, M. S., « Le théâtre des jésuites au collège d’Auch au xviie siècle », Bulletin de la Société historique et archéologique du Gers, 1er et 2e trimestre. 1945, 23-41 et 168-182.

Petit de Julleville, Armand, Le théâtre en France. Histoire de la littérature dramatique depuis ses origines jusqu’à nos jours, Paris, Armand Colin, 1889.

Pons, Josep-Sebastian, 1929, La littérature catalane en Roussillon au xviie et au xviiie siècle, Toulouse, Privat/Paris Didier, 1929.

Robert, Jean, « Notes sur les expressions théâtrales dans le Midi pyrénéen sous l’Ancien Régime », Ethnologie Française, 1, 1976, 89-94.

Tucoo-Chala, Pierre, Gaston Febus, prince des Pyrénées (1331-1391), Pau, J & D éditions, 1993.

Vila, Pep, El teatre a Catalunya Nord, Perpinyà, C.R.E.C., 1990 (Terra Nostra, no 69).

Haut de page

Notes

1 La Pastourade deu Paysaà qui cèrque méstièè à son hilh chens ne trouba à son grat, Noubelle pastourade bearneze ou Jacob et Ruben e lo Calvinisme de Bearn Divisat en siex ecloges.

2 Mantuas referéncias sus las expressions teatraus de las regions de França qu’existeishen, ací quauques exemples : Le Braz 1905 ; Pons 1929 ; Vila 1990 ; Robert 1976 ; Ducéré 1886 ; Carrère & Brueils 1894 ; Hérelle 1930.

3 Véder notadament Robert 1976, Ducéré 1886 e tanben Penne 1945.

4 Véder Hérelle 1923 e Heiniger 1990, cap. III, « Jouer », 451-711.

5 L’operà barròc que demorarà dens aqueth quadre dramatic.

6 Per exemple : « Nou parlem plus dequo, trop biraree la rode » (I, 211) e « Que jamai om enten, en nat locqs ni parsaas/ Las garries canta qoan cantan lous hasaas » (I, 241-242).

7 Le Malade imaginaire qu’ei tanben ua pèça dab intermèdis dançats e cantats.

Haut de page

Pour citer cet article

Référence papier

Patricia Heiniger-Casteret, « Lo Calvinisme de Bearn : de pleiteis a intermèdis, un jòc non acabat »Lengas, 70 | 2011, 83-94.

Référence électronique

Patricia Heiniger-Casteret, « Lo Calvinisme de Bearn : de pleiteis a intermèdis, un jòc non acabat »Lengas [En ligne], 70 | 2011, mis en ligne le 17 avril 2014, consulté le 17 juin 2025. URL : http://journals.openedition.org/lengas/371 ; DOI : https://doi.org/10.4000/lengas.371

Haut de page

Auteur

Patricia Heiniger-Casteret

Universitat de Pau e deus País d’Ador.

Haut de page

Droits d’auteur

CC-BY-NC-ND-4.0

Le texte seul est utilisable sous licence CC BY-NC-ND 4.0. Les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés) sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.

Haut de page
Rechercher dans OpenEdition Search

Vous allez être redirigé vers OpenEdition Search