Nawigacja – Mapa strony

Strona głównaNumery6Roztrząsania i rozbioryCo nam dzisiaj po Jacques’u Ranci...

Roztrząsania i rozbiory

Co nam dzisiaj po Jacques’u Rancierze?

What Good is Jacques Rancière Today?
Michał Krzykawski
p. 146-153
Odwołanie bibliograficzne

Jerzy Franczak, Błądzące słowa. Jacques Rancière i filozofia literatury, Instytut Badań Literackich, Warszawa 2017.

Streszczenie

Review: Jerzy Franczak Błądzące słowa: Jacques Rancière i filozofia literatury [Erring Words: Jacques Rancière and Philosophy of Literature], Instytut Badań Literackich, Warsaw 2017.

Góra strony

Uwagi wydawcy

DOI: 10.18318/td.2018.6.11

Pełny tekst

  • 1 J. Rancière La Mésentente. Politique et philosophie, Galilée, Paris 1995, s. 12. Jeśli nie zaznaczo (...)
  • 2 J. Franczak Błądzące słowa. Jacques Rancière i filozofia literatury, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa (...)
  • 3 Nawiązanie do Cyda Pierre’a Corneilla, w którym Roderyk zwraca się do Gomesa „Tacy jak ja za pierws (...)

1W przedmowie do opublikowanej już ponad dwadzieścia lat temu La Mésentente Jacques Rancière pisał: „Niezgoda nie jest konfliktem pomiędzy tym, kto mówi białe a kimś innym, kto mówi czarne. Jest ona natomiast konfliktem pomiędzy tym, kto mówi białe a kimś innym, kto mówi białe, lecz przez białe zupełnie nie rozumie tego samego lub zupełnie nie rozumie, że ta pierwsza osoba ma na myśli to samo, gdy mówi o bieli”1. Pojęcie niezgody, jednego z fundamentów rozwijanej przez francuskiego filozofa teorii polityki, charakteryzuje jednak również postawę i styl myślenia samego Rancière’a, którego filozoficzny modus operandi mogłyby ilustrować wyrażenia takie, jak: w odróżnieniu od, odwrotnie niż, w przeciwieństwie do. Taki obraz Rancière’a próbuje nam w każdym razie przedstawić Jerzy Franczak, autor pierwszego w Polsce całościowego omówienia wielowątkowego, lecz spójnego i podporządkowanego kilku powracającym założeniom projektu francuskiego filozofa2. Zaznaczę od razu, że jest to próba zakończona powodzeniem – „mistrzowski sztych w pierwszej próbie”3, można by rzec. Z tym jednak zastrzeżeniem, że owa próba dotyczy filozofa, który zrywa z porządkiem estetycznym ancien régime’u i wybiera drogę „mistrza ignoranta”, podążając tropem zapomnianego pedagoga Jean-Josephe’a Jacotota i plebejskiego filozofa Louisa-Gabriela Gauny’ego obsadzonych tutaj w roli duchowych przewodników.

2Powodzenie tej pierwszej próby wynika w dużej mierze z obranej strategii komentarza. Z jednej strony Franczak proponuje opowieść o Rancierze, która osadza myśl tego ostatniego na współczesnej (głównie paryskiej) scenie intelektualnej i pozwala podążać za sposobem, w jaki niezdyscyplinowany bohater opowieści interweniuje w określonych kontekstach, burząc mury porządków, specjalności i przyzwyczajeń, a jednocześnie budując swoją pozycję na intelektualnej lewicy. Z drugiej zaś strony komentator, świadomy nieuchronnej schematyczności, która ze snuciem opowieści się wiąże, dystansuje się od ustanawiania sztucznych klasyfikacji i postępuje w zgodzie z praktyką Rancière’a: łączyć ze sobą to, co wydaje się od siebie odległe, oraz oddalać od siebie to, co wydaje się złączone. Innymi słowy, przemieszczać linie sporów, wdając się w spory. Każda dobra książka o Rancierze musi być bowiem również książką o innych: o tych, którym filozof jawnie się sprzeciwia (Althusser, Bourdieu), o tych, których reinterpretuje (Kant), o tych, z którymi wchodzi w mniejsze lub większe dyskusje (Lyotard, Foucault, Badiou), o tych, których jawnie lub aluzyjnie krytykuje (Debord, Sloterdijk, Stiegler, Bauman), wreszcie o tych, których twórczość komentuje (przede wszystkim Flaubert, ale również Brecht, Balzak, Nabokov, Proust, Woolf i wielu innych). Jedynie odtwarzając te spory, możemy dostrzec żywotny charakter myśli Rancière’a, bez względu na to, czy mowa o rozróżnieniu na policję i politykę, o polityczności literatury, czy o skandalu demokracji.

  • 4 Por. J. Rancière Dzielenie postrzegalnego. Estetyka i polityka, przeł. M. Kropiwnicki, J. Sowa, Ha! (...)

3W tej podwójnej strategii Franczak, w odróżnieniu od Rancière’a, nie jest jednak kontrowersyjny i poprzestaje na przybliżeniu sensu licznych kontrowersji będących udziałem tego, kto jest tutaj przedmiotem komentarza. Efektem takiego zabiegu jest przede wszystkim czytelność i precyzja wywodu. Franczak zbyt dobrze zna pisma Rancière’a (które aktywnie czyta w oryginale, co jest odczuwalne), aby po „błądzących słowach” samemu błądzić. Nie maskuje się za przesadnie rozbudowaną metaforyką, nie prześlizguje się po pojęciach, nie mnoży powierzchownych analogii i skojarzeń z innymi myślicielami. Oferuje nam natomiast gruntownie przemyślaną książkę, która jest swoistym wprowadzeniem do filozofii Rancière’a (niekoniecznie filozofii literatury, do czego jeszcze powrócę), a jednocześnie stanowi niezbędny suplement do dostępnych po polsku tekstów francuskiego filozofa, takich jak Nienawiść do demokracji, Na brzegach politycznego, czy Dzielenie zmysłowego, bo tak właśnie, jak słusznie dowodzi Franczak na marginesie swojej analizy (99), należałoby przetłumaczyć le partage du sensible, ten tytuł i koncept zarazem4 – i nie jest to chyba uwaga bez większego znaczenia dla myśli autora, który wiele stron poświęca pojęciu aisthesis. Warto bowiem dodać, że Rancière Franczaka to w dużej mierze Rancière nieprzetłumaczony, a przez to funkcjonujący na rodzimym gruncie w sposób raczej akcydentalny. Można by było sobie życzyć, aby omówienie w książce głównych tez La nuit des prolétaires, Le maître ignorant, czy Le philosophe et ses pauvres, by wymienić tylko kilka skomentowanych w Błądzących słowach pozycji, wywołało przynajmniej nieco większy ruch na ubogim rynku tłumaczeń współczesnej myśli francuskiej w Polsce, gdyż na długofalową politykę wydawniczą w tym zakresie raczej nie ma co liczyć (bo kto miałby ją wdrażać i komu miałoby na tym zależeć?). Tymczasem jedynie taki ruch mógłby stworzyć podstawowe warunki do sensownej debaty, która pozwoliłaby zrozumieć realne, a nie zapośredniczone przez poststrukturalistyczną recepcję stawki francuskich kontrowersji: pokoleniowych i międzypokoleniowych. W tym aspekcie Błądzące słowa, które przedstawiają Rancière’a w relacji do innych myślicieli, oferują bardzo pożyteczną lekturę.

  • 5 J. Rancière La Mésentente, s. 31.
  • 6 J. Rancière Politique de la littérature, Galilée, Paris 2007, s. 17.
  • 7 Tamże, s. 21.

4Nie streszczę tutaj poszczególnych części wywodu zawartego w pięciu rozdziałach książki. Wyodrębniłbym jednak dwa powracające w każdej z nich wątki, które odpowiadają zresztą dwóm stałym, rozwijanym pod różnymi postaciami motywom myśli Rancière’a. Kanwą pierwszego motywu jest refleksja nad relacją między udziałami (parts) i częściami (parties) w odniesieniu do przestrzeni zmysłowego, a więc do tego, co da się postrzec, poczuć i pojąć. Każda nowa konfiguracja tej przestrzeni wyznacza moment polityczny. Z polityką – pisze Rancière – mamy do czynienia wtedy, gdy „naturalny porządek dominacji zostaje przerwany przez instytucję części pozbawionych udziału [une part des sans-part]”5. „Pojęcie sans-part – precyzuje Franczak – nie odnosi się po prostu do zdominowanych i wykluczonych. O ile zdominowany istnieje wyłącznie wewnątrz relacji do dominującego, to ten, kogo tyczy się termin sans-part, podważa samą dominację i odrzuca przypisywany mu status” (127). Franczak tłumaczy jednak ten polityczno-estetyczny wymiar myśli Rancière’a, wychodząc od jego nieszablonowych analiz kanonicznych dzieł literackich, zwłaszcza XIX-wiecznych powieści francuskich z Panią Bovary na czele. W teorii Rancière’a wynalazek fikcji powieściowej, tożsamy z narodzinami literatury w nowoczesnym znaczeniu tego słowa i zrywający z porządkiem przedstawieniowym belles-lettres, wyznacza rewolucję estetyczną, która dokonała się w XIX wieku. Scena literacka jest tutaj jednak postrzegana jako scena polityczna par excellence. Dzieje się tak dlatego, że wkraczają na nią tematy i osoby, które w poprzednim porządku nie mogły na niej zaistnieć, a przez to mieć swojego udziału w estetycznym przeżywaniu świata. Literatura – wyjaśnia Rancière na przykładzie absolutnej równości prozy ulubionego przezeń Flauberta – wprowadza demokratyczną zmianę „całego porządku świata, całego systemu stosunków panujących pomiędzy sposobami bycia, sposobami postępowania i sposobami mówienia”6. Słowa są równe, pękają hierarchie między tematami uznawanymi za godne i nobliwe a tematami uznawanymi za podłe i nikczemne, to jest (zbyt) prozaiczne. Tworzone przez powieściopisarzy frazy stają się „niemymi kamieniami”7, które odtąd każdy lub każda może podnieść i odczytać po swojemu.

  • 8 Zob. A. Gorz Adieux au prolétariat. Au-delà du socialisme, Galilée, Paris 1980.

5Drugim motywem powracającym w analizie Franczaka jest jednostkowy – i w tym sensie niekomunistyczny – wymiar doświadczenia estetyczno-politycznego, które ma jednakowoż wymiar kolektywny o tyle, o ile zawsze jest dzielone w obrębie jakiejś zbiorowości i może doprowadzić do konfiguracji relacji między tym, co widzialne, a tym, co da się wypowiedzieć. Na szczególną uwagę zasługują tutaj pasjonujące analizy działalności XIX-wiecznych robotników, które Rancière podejmuje w La nuit des prolétaires czy La parole ouvrière. Filozofa nie interesuje w nich walka czy przynależność klasowa, a zwłaszcza wyidealizowana wizja proletariatu jako zbiorowego i dziwnie bezpodmiotowego podmiotu dziejów, który oto (za sprawą objaśniającemu świat teoretykowi – dopowiedziałby Rancière w swym jednostkowym akcie rewolty przeciw Althusserowi) nabywa świadomość klasową i postanawia działać na rzecz budowana komunizmu. W tym sensie postawa Rancière’a względem proletariuszy przypomina tezy głośnej książki André Gorza, który w 1980 roku mówi „żegnaj” Marksowskiej teorii proletariatu i rozpoczyna swą walkę o uwolnienie czasu i zniesienie pracy w warunkach (neoliberalnej transformacji) kapitalizmu8. Przede wszystkim jednak Rancière zadaje kłam stereotypowemu wyobrażeniu robotniczego działacza. Studiując archiwa i odszukując w nich robotnicze odezwy, broszury i prywatną korespondencję, Rancière skupia się na konkretnych ludziach, którzy angażowali się w walkę, czytali, marzyli i kształcili się, a tym samym przekraczali granice definiujące ich tożsamość. Oddajmy głos Franczakowi:

Jérôme-Pierre Gilland, ślusarz; Charles Pénnekère, szewc; Antonia Chollet, krawcowa… La Nuit des prolétaires zaludniają dziesiątki podobnych postaci, wydanych na pastwę nędzy, niepewności i upokorzenia, a mimo to sięgających po pióro, angażujących się w utopijne projekty naprawy społecznej, poszukujących w literaturze wizji innego świata. Choć w swoich tekstach często użalają się na biedę i niesprawiedliwość, na ogół zgodnie wskazują największe cierpienie związane z poczuciem skradzionego czasu, z odkryciem, że ich życie upływa na monotonnych czynnościach służących wyłącznie jego podtrzymywaniu. Celem ich zmagań nie jest prawo do lenistwa, lecz do uczestnictwa w świecie idei i piękna oraz do kształtowania wspólnego świata. (217-218)

  • 9 Zob. J. Sowa Inna Rzeczpospolita jest możliwa! Widma przeszłości, wizje przyszłości, W.A.B, Warszaw (...)
  • 10 Zob. E. Majewska Kontrpubliczności ludowe i feministyczne. Wczesna „Solidarność” i czarne protesty, (...)
  • 11 Zob. R. Hoggart Spojrzenie na kulturę robotniczą w Anglii, przeł. A. Andros, Państwowy Instytut Wyd (...)
  • 12 Zob. À plusieurs voix sur L’après Pierre Bourdieu (hommages et auto-analyse), „Mouvements” 2004/200 (...)

6Osobiście uważam analizy ruchu robotniczego w XIX-wiecznej Francji za najciekawsze w bogatej twórczości Rancière’a. Z jednej strony okazują się one bardzo przydatne w kontekście europejskich półperyferii, takich jak Polska, i w odniesieniu do walk robotniczych prowadzonych przez pierwszą „Solidarność”, z której Jan Sowa usiłował uczynić fundament swojej alternatywnej opowieści na przyszłość9. Aż się prosi, aby te analizy skonfrontować chociażby z badaniami poświęconymi kontrpublicznościom Ewy Majewskiej10. Z drugiej strony zaś francuska percepcja klasowości – nierezygnująca z dającego się uniwersalizować, a przy tym nietracącego nic ze swojej jednostkowości doświadczenia estetycznego – mogłaby stworzyć przeciwwagę dla badań nad klasą uprawianych przez Richarda Hoggarta i charakterystycznych dla nieodżałowanej szkoły z Birmingham, które bardziej dążą do kulturowego uznania samej klasy w nieredukowalnie klasowym społeczeństwie, niż wskazać możliwość przekroczenia klasowych uwarunkowań11. I to właśnie w odniesieniu do uwarunkowań, czy też habitusu, dobrze opisany przez Franczaka fundamentalny spór Rancière’a z Bourdieu nabiera większego sensu, a tym samym nakazuje nie traktować zarysowanej przeze mnie różnicy franko-brytyjskiej jako nieprzepuszczalnej, zwłaszcza że porównanie Bourdieu z Hoggartem mogłoby stać się tematem ciekawej pod wieloma względami – od socjologicznej analizy klasy po doświadczenie autobiograficzne i motywacje psychologiczne, których Bourdieu konsekwentnie się wypierał – rozprawy akademickiej12. Ta kreślona tu naprędce perspektywa relacyjna wydaje się zresztą dogodną okazją do tego, aby zapytać o motywacje psychologiczne urodzonego w 1940 roku w Algierze Rancière’a, który – opowiadając się za dezidentyfikacją jako formą walki ze specyficznie pojmowaną policją – wszelki determinizm ekonomiczny i historyczny odrzuca równie zdecydowanie co Bourdieu psychologię, podczas gdy jego oficjalna biografia odsyła nas od narodzin bezpośrednio do Louisa Althussera i słynnego Czytania Kapitału.

7Wchodzę tutaj jednak na ścieżki, na które Błądzące słowa się nie zapuszczają. Wydaje mi się w każdym razie, że w wywodzie Franczaka ten jednostkowy wymiar doświadczenia estetycznego, odnalezionego przez Rancière’a w marzeniach i pragnieniach XIX-wiecznych robotników, jest kluczowy o tyle, o ile pozwala zrozumieć, że zwrot ku klasycznym dziełom literackim, który charakteryzuje późniejsze francuskiego filozofa, wpisuje się w tę samą trajektorię myśli. Nie ma żadnego zerwania pomiędzy emancypującymi się robotnikami, którzy tworzą idee, piszą wiersze, myślą i upodmiotowiają się, redefiniują wspólnotę poprzez własne doświadczenia zmysłowe a Emmą Bovary, która estetyzuje świat za pośrednictwem fikcji, usiłując tym samym zmienić jego konfigurację i wyrwać się z rąk obiegowej mądrości uosabianej przez Karola. Doświadczenie miłej bezczynności, którą zachwalał wędrowiec Rousseau, nie jest – wbrew boleśnie przeżywanym i społecznie szkodliwym stereotypom klasowym – niedostępne robotnikowi. Rancière odnajduje je chociażby w opisie niedzielnej wycieczki na wieś pozostawionym przez pewnego XIX-wiecznego czeladnika. „Nie są to zapiski proletariusza – komentuje Franczak – który odpoczywa w czasie wolnym, odzyskując siły przed kolejnym tygodniem pracy. To zbiór impresji, opowieść estety, który oddaje się rozrywkom zarezerwowanym dla dobrze urodzonych: kontemplacji kształtów i światłocieni, stawianiu pytań, rozważaniu filozoficznych hipotez” (20).

8Błądzące słowa przykładnie ten konsekwentny tor lotu francuskiego filozofa odtwarzają. Można by się zatem zastanawiać, czy jest to książka o filozofii literatury Jacques’a Rancière’a, jak głosi jej podtytuł, czy też – a takie jest moje odczucie czytelnicze – o jego filozofii tout court, której istotnym aspektem są analizy poświęcone literaturze jako jednej z możliwych przestrzeni doświadczenia estetycznego. Odnoszę wrażenie, że kładący duży nacisk na adyscyplinarność Rancière’a Franczak to również, a może przede wszystkim ktoś, kto – definiując się na czwartej stronie okładki jako „prozaik, eseista, literaturoznawca” – ma świadomość, że pisze książkę filozoficzną, której profesjonalnej oceny dokonają (co zresztą już się stało, z bardzo pozytywnym skutkiem) literaturoznawcy. „Piszę po to, aby przełamać granice oddzielające specjalności – filozofię, sztukę, nauki społeczne itd. Piszę dla tych, którzy również starają się burzyć mury między specjalnościami i rodzajami kompetencji” – wyznaje Rancière, a Franczak owo wyznanie czyni mottem swojego „«sam na sam» z Rancière’em” (9 i 29). Doprawdy trudno rozstrzygnąć w tej sytuacji, czyje są to słowa.

  • 13 B. Stiegler Wstrząsy. Głupota i wiedza w XXI wieku, przeł. M. Krzykawski, PWN, Warszawa 2017. Stieg (...)
  • 14 B. Stiegler De la misère symbolique 1. L’époque hyperindustrielle, Flammarion, Paris 2013 (2004), s (...)
  • 15 Zob. F. Nietzsche Wola mocy, przeł. K. Drzewiecki, S. Frycz, vis-à-vis etiuda, Kraków 2016, s. 36.

9Pozostaje na koniec zapytać: co nam dzisiaj po Rancierze? W jaki sposób mamy praktykować jego skandaliczną demokrację „my, spóźnieni przybysze z dwudziestego pierwszego wieku”, by przywołać tego, u kogo Rancière diagnozuje melancholijną lewicowość (276)13? Franczak tych pytań wprost nie stawia, a czasami można odnieść wrażenie, że ich sprytnie unika, zadowalając się prezentacją stanowiska samego Rancière’a w licznych sporach z innymi. Nie zmienia to jednak faktu, że takie pytania po lekturze Błądzących słów się narzucają. W obliczu braku odpowiedzi pozwolę sobie prowokacyjnie zacytować Stieglera, zdradzając tym samym własne preferencje: „Jacques Rancière słusznie przypomniał, że «polityczność» jest zmysłowa, co oznacza, że kwestia polityczna jest od razu kwestią estetyczną. Lecz dziwnie zignorował fakt, iż w epoce przemysłowej pałowana przez marketing zmysłowość stała się stawką w prawdziwej wojnie, w której bronią są technologie, a której ofiarami są jednostkowości, tak indywidualne, jak i zbiorowe («kulturowe») – do tego stopnia, że przyczynia się to do rozwoju potężnej nędzy symbolicznej”14. Pytanie o to jak w erze kapitalizmu platform czytać Rancière’a, aby – parafrazując atak Nietzschego pod adresem Kanta i przesuwając się o wiek do przodu – nie pozostawał on, ze swoim feblikiem do XIX-wiecznej literatury, „całkiem dwudziestem stuleciem”15, pozostaje zatem otwarte. Ale bez książki Franczaka nie sposób byłoby tego pytania sensownie postawić.

Góra strony

Przypisy

1 J. Rancière La Mésentente. Politique et philosophie, Galilée, Paris 1995, s. 12. Jeśli nie zaznaczono inaczej, wszystkie tłumaczenia są mojego autorstwa.

2 J. Franczak Błądzące słowa. Jacques Rancière i filozofia literatury, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2017. Dalej odwołania zaznaczam w tekście podając numer strony.

3 Nawiązanie do Cyda Pierre’a Corneilla, w którym Roderyk zwraca się do Gomesa „Tacy jak ja za pierwszy raz każą o sobie / Sądzić, mistrzowskie dając sztychy w pierwszej probie” (P. Corneille Cyd albo Roderyk, przeł. Jan Andrzej Morsztyn, wyd. A. Karpiński i A. Stepnowski, Instytut Badań Literackich, Warszawa 1999, s. 42). W oryg. Mes pareils à deux fois ne se font point connaître / Et pour leurs coups d’essai veulent des coups de maître. Wywodzące się z Cyda powiedzenie Pour un coup d’essai, c’est un coup de maître przeszło do codziennego języka i określa sytuację, w której podjęcie pierwszej próby okazało się pełnym sukcesem.

4 Por. J. Rancière Dzielenie postrzegalnego. Estetyka i polityka, przeł. M. Kropiwnicki, J. Sowa, Ha!art, Kraków 2007.

5 J. Rancière La Mésentente, s. 31.

6 J. Rancière Politique de la littérature, Galilée, Paris 2007, s. 17.

7 Tamże, s. 21.

8 Zob. A. Gorz Adieux au prolétariat. Au-delà du socialisme, Galilée, Paris 1980.

9 Zob. J. Sowa Inna Rzeczpospolita jest możliwa! Widma przeszłości, wizje przyszłości, W.A.B, Warszawa 2015.

10 Zob. E. Majewska Kontrpubliczności ludowe i feministyczne. Wczesna „Solidarność” i czarne protesty, Książka i Prasa, Warszawa 2018.

11 Zob. R. Hoggart Spojrzenie na kulturę robotniczą w Anglii, przeł. A. Andros, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1976 oraz Kultura i hegemonia. Antologia tekstów szkoły z Birmingham, wyb. i red. M. Wróblewski, Wydawnictwo UMK, Toruń 2012.

12 Zob. À plusieurs voix sur L’après Pierre Bourdieu (hommages et auto-analyse), „Mouvements” 2004/2005 no 35, s. 150-162. DOI: 10.3917/mouv.035.0150. URL: https://www.cairn.info/revue-mouvements-2004-5-page-150.htm.

13 B. Stiegler Wstrząsy. Głupota i wiedza w XXI wieku, przeł. M. Krzykawski, PWN, Warszawa 2017. Stiegler sam zresztą do melancholijnej postawy się przyznaje, przeciwstawiając ją zarówno optymistom, jak i pesymistom. Zob. B. Stiegler Dans la disruption. Comment ne pas devenir fou?, Les Liens Qui Libèrent, Paris 2016.

14 B. Stiegler De la misère symbolique 1. L’époque hyperindustrielle, Flammarion, Paris 2013 (2004), s. 14-15.

15 Zob. F. Nietzsche Wola mocy, przeł. K. Drzewiecki, S. Frycz, vis-à-vis etiuda, Kraków 2016, s. 36.

Góra strony

Jak cytować ten artykuł

Odwołanie bibliograficzne dla wydania papierowego

Michał Krzykawski, «Co nam dzisiaj po Jacques’u Rancierze?»Teksty Drugie, 6 | 2018, 146-153.

Odwołania dla wydania elektronicznego

Michał Krzykawski, «Co nam dzisiaj po Jacques’u Rancierze?»Teksty Drugie [Online], 6 | 2018, Dostępny online od dnia: 15 novembre 2018, Ostatnio przedlądany w dniu 09 novembre 2025. URL: http://journals.openedition.org/td/13374

Góra strony

O autorze

Michał Krzykawski

University of Silesia in Katowice – Dr, adiunkt na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, filolog, tłumacz, autor dwóch monografii i kilkudziesięciu artykułów z zakresu współczesnej filozofii francuskiej. Ostatnio opublikował Inne i wspólne. Trzydzieści pięć lat francuskiej filozofii (2017). Obecnie pracuje nad książką Słowa larwalne. Zarys technokrytyki ekonomii politycznej w erze big data, która ukaże się w przyszłym roku. Kontakt: michal.krzykawski@us.edu.pl

Góra strony

Prawa autorskie

CC-BY-4.0

The text only may be used under licence CC BY 4.0. All other elements (illustrations, imported files) may be subject to specific use terms.

Góra strony
Search OpenEdition Search

You will be redirected to OpenEdition Search