• 1 Walter Benjamin, “Over het begrip van de geschiedenis”, uittreksel van de 7^e stelling, Een storm wa (...)

“Er is nooit een document van de cultuur dat niet tevens een document van de barbaarsheid is.”1

• 2 7^e stelling

2Het beroemde citaat verschijnt op de gedenksteen in Portbou en komt uit het laatste belangrijke essay van Benjamin, de Stellingen over het begrip van de geschiedenis, geschreven tijdens de winter van 1939-1940. Deze relatief korte tekst (een tiental pagina’s) staat in het teken van de triomf van het fascisme en van het niet-aanvalspact tussen Duitsland en de Soviet-Unie. Benjamin ontwikkelt er een synthese van zijn geschiedfilosofie waarbij hij de relatie legt tussen het historisch materialisme van Marx enerzijds en theologische en messianistische motieven uit de joodse traditie anderzijds. Hij laakt het vooruitgangsoptimisme van de sociaaldemocraten en de communisten en bekritiseert de positivistische visie op de geschiedenis eigen aan het historisme, waarbij het verleden wordt gereduceerd tot een aaneenschakeling van feiten die voor eens en voor altijd vaststaan. In de plaats van een geschiedenisopvatting volgens dewelke wat gebeurd is definitief verloren is en die volledig in het teken staat van een stralende toekomst, stelt Benjamin een visie die gericht is op het aangedane leed van de verdrukten en de slachtoffers, van wie de herinnering levendig wordt gehouden. Het is in dit perspectief dat men het bewustzijn moet situeren van de ambivalentie van de cultuurgoederen die “[hun bestaan danken] niet alleen aan de inspanning van de grote genieën die [ze] hebben geschapen, maar ook aan de naamloze herendienst van hun tijdgenoten”2