• 1 Martin Heidegger, Zijn en tijd, Nijmegen: SUN, 1998; Lieven De Cauter, De capsulaire beschaving. Ov (...)

3Laten we beginnen bij de titel. Oikofobie. De term is niet gangbaar en zou ontleend zijn aan de Britse filosoof Roger Scruton. Nu komen in filosofische vertogen welk vaker nieuwe termen voor: ‘Geworfenheit’ (Heidegger), ‘capsulaire beschaving’ (Lieven De Cauter), of ‘de precessie van de simulacra’ (Baudrillard).1 Zo proberen filosofen de kleine nuances van een fenomeen te omschrijven, of vatten ze de interactie van meerdere complexe fenomenen samen. Indien ze nauwkeurig afgebakend zijn, zijn de termen erg bruikbaar. Ze voorkomen immers dat meer verfijnde concepten of ideeën telkens opnieuw in extenso moeten worden beschreven. Maar ‘oikofobie’ komt slechts enkele keren in Baudets werk aan bod. De concrete reikwijdte wordt zeer oppervlakkig verduidelijkt, als een ‘ziekelijke afkeer van het eigene’ (10). Zo omschreven is de term geen bruikbaar filosofisch concept, geen term die verfijnt, maar een scheldwoord dat versluiert. De EU is ‘een “multiculturele” – dat wil zeggen oikofobe – onderneming’, stelt Baudet (48); ‘de afschrikwekkende bouwsels die in de stad verrijzen […] komen evenzeer voort uit een vijandschap met de Oikos’ (9). Alsof de waardering voor wat modern en anders is niet tot het eigene zou kunnen behoren.

• 2 ‘Geen open grenzen voor werknemers Roemenië en Bulgarije’, nieuwsbericht van 18 november 2011, gera (...)
• 3 ‘Redicive verminderen’, geraadpleegd 6 oktober 2013 op http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/reci (...)
• 4 ‘Recidive daders criminaliteit daalt’ nieuwsbericht van 14 december 2009, geraadpleegd 6 oktober 20 (...)
• 5 ‘Over SSR’, op de webstek van het Studiecentrum Rechtspleging, http://www.ssr.nl/index.php?page=ove (...)
• 6 Kim van der Kraats e.a., ‘Magistrale perspectieven. De raio’s anno 2010. Resultaten van de raio-enq (...)

6Bij controle van de feitelijke claims (al dan niet met voetnoot), blijkt de inhoud ervan in nogal wat gevallen niet overeen te stemmen met wat de auteur ervan maakt. Op pagina 24 zegt hij: ‘Zo zijn er de afgelopen jaren alleen al naar Nederland zo’n 300.000 Oost-Europeanen geïmmigreerd. Er is geen enkele reden waarom deze toestroom in de toekomst zal afnemen.’ Die ‘afgelopen jaren’ zijn van betekenis – het is geen fenomeen van de ‘afgelopen decennia’ of de ‘afgelopen eeuw’, maar van de ‘afgelopen jaren’. Dit suggereert dat de toestroom recent heeft plaatsgevonden, versneld, op een relatief korte termijn. Bij controle staat echter in de bron: ‘Naar schatting zijn er tussen de 286.000 en 325.000 migranten in Nederland. Naast positieve effecten brengt arbeidsmigratie ook problemen met zich mee.’2 De bron verwijst dus naar de huidige stand van zaken, het culminatiepunt van een onbepaalde termijn. De ‘afgelopen jaren’ zijn er door de auteur aan toegevoegd. Zijn volgende zin, die weliswaar op een andere bron steunt, gaat lijnrecht in tegen de website van de rijksoverheid, die stelt: ‘Het kabinet is bezig de problemen aan te pakken die de grote stroom migranten veroorzaakt. Dan moeten niet tegelijkertijd nog meer arbeidsmigranten naar Nederland komen.’ Nu kan de auteur twijfelen aan de efficiëntie van de aangekondigde maatregelen – maar niet vermelden dat ze aangekondigd worden en in één adem beweren dat ‘er geen enkele reden [is] waarom deze toestroom in de toekomst zal afnemen’ is niet helemaal eerlijk. En er is erger. Op pagina 133 schrijft hij: ‘Volgens onderzoek komt 70 procent van de gevangenen na vrijlating opnieuw met justitie in aanraking. Zwaarder straffen zou een directe, significante daling van de criminaliteit betekenen.’ Er wordt geen bron aangehaald. Maar als de auteur de rijksoverheid betrouwbaar vindt, heeft hij wellicht geen bezwaar tegen het volgende citaat van haar website: ‘Na een gevangenisstraf pleegt bijna 50% binnen 2 jaar opnieuw een strafbaar feit. Na een taakstraf is dat iets minder: rond de 35%. De overheid investeert fors in het verminderen van recidive.’3 De tekst is niet gedateerd, maar ze verwijst naar een wetsvoorstel van 24 mei 2013. Misschien heeft de auteur die recente informatie niet meer kunnen gebruiken. Maar in een nieuwsbericht van de rijksoverheid van 14 december 2009 staat te lezen: ‘van alle volwassenen die in 2006 een penitentiaire inrichting verlieten, had rond de 54% binnen twee jaar een nieuw justitiecontact. In 2002 was dit nog 59%. Van de volwassenen die in 2006 een straf kregen opgelegd, viel rond de 28% binnen twee [sic, jaar] terug in het oude gedrag. In 2004 was dat nog bijna 30%.’4 Zowel de recente als de oudere informatie van de rijksoverheid zit dus ver af van de oncontroleerbare cijfers die de auteur aanhaalt. Hetzelfde gebeurt op pagina 88, waar de auteur verwijst ‘naar een onderzoek dat kort daarvoor was gepubliceerd waaruit bleek dat een overgrote meerderheid van de Nederlandse rechters links-liberale politieke voorkeuren heeft.’ Alweer geen bronvermelding. Wat speurwerk leert dat Baudet (wellicht) verwijst naar het onderzoek van het Studiecentrum Rechtspleging, volgens de webstek het ‘eigen opleidingsinstituut van de rechterlijke organisatie.’5 Dat instituut publiceerde in 2010 de resultaten van een onderzoek naar het profiel van de Nederlandse raio’s (rechterlijke ambtenaren in opleiding). Bij het hoofdstuk over ‘politieke oriëntatie’ (pagina 10) noemt 31% van de raio’s in 2010 D66 de partij van haar voorkeur (tegenover 7% van de Nederlandse bevolking), en 17% PvdA (3% minder dan de gehele bevolking). Minstens 47% zou dus een stem uitbrengen op wat een linkse partij wordt genoemd.6 Maar de bevraagden zijn geen rechters. Het zijn rechters in opleiding, jongeren die op het ogenblik van de bevraging hun opleiding nog moeten voltooien – toekomstige magistraten dus, en geen zittende magistraten. Dat een ‘overgrote meerderheid van de Nederlandse rechters’ links-liberale preferenties zou hebben, blijkt dus helemaal niet uit het (niet-geciteerde) onderzoek.

• 7 ‘Bill Warner’, geraadpleegd 6 oktober 2013 op de webstek van het Center for Political Islam http:// (...)
• 8 ‘The anti-muslim inner circle’, intelligence report, nr. 142 (zomer 2011), geraakpleegd 6 oktober 2 (...)

7Een gedegen beoordeling van een standpunt vereist tevens een nauwkeurige analyse van de persoon die het standpunt verdedigt en de organisatie waartoe hij behoort. Die essentiële afweging wordt door de auteur vaak niet gemaakt. Eén kort essay behandelt bijvoorbeeld een ‘geleerde met wereldvreemd kapsel’ (100-101). Het gaat over een een zekere Bill Warner, de directeur van het ‘Centre [sic] for the Study of Political Islam’, die als getuige-deskundige werd opgeroepen tijdens het proces Wilders en volgens de auteur deel uitmaakt van ‘een brede groep wetenschappers en analisten die al veel langer ernstige problemen constateren met betrekking tot de islam’. Wie die deskundige dan wel mag zijn en waaruit zijn expertise precies bestaat wordt niet verduidelijkt. Het blijkt inderdaad te gaan om een ‘wetenschapper en analist’, zoals Baudet aangeeft, maar een fysicus en wiskundige die eigenlijk Bill French heet en Bill Warner (‘de waarschuwer’) volgens de eigen website als nom de guerre gebruikt.7 Naar eigen zeggen heeft Warner ‘een levenslange interesse gehad voor religies en hun effect op de geschiedenis’. Hij publiceerde nogal wat artikelen, doorgaans op zijn eigen webstek en op discussiefora, maar voor zover kon worden nagegaan nooit in academische tijdschriften, waar de inhoudelijke claims en de wetenschappelijke methode door een internationaal leescomité van intellectuele peers worden getoetst. Wie zijn ‘Centrum voor politieke islam’ bevolkt is evenmin duidelijk. Volgens het Southern Poverty Law Center, een non-profit organisatie die met juridische middelen discriminatie (waaronder hate crime en racisme) bestrijdt en in een aangepast programma tot tolerantie aanzet, is het een for-profit-organisatie, geleid door Warner zelf, die tot de inner circle van de anti-islam behoort en ‘geen formele opleiding of achtergrond in het recht, islam of sharia recht heeft’.8

• 9 Ellen Lutz & Caitlin Reiger (red.), Prosecuting heads of state, Cambridge: Cambridge University Pre (...)
• 10 De case information sheet (IT-02-54) is beschikbaar op http://www.icty.org/x/cases/slobodan_milosev (...)

9Bijwijlen rijst de vraag of de auteur zich er van bewust is dat hij de grens tussen de beschrijving en de propaganda overschrijdt. Zo schrijft hij op pagina 174: ‘Het is alleen in natiestaten dat machtige functionarissen kunnen worden onderworpen aan checks-and-balances.’ De term ‘machtige functionarissen’ lijkt erg zorgvuldig gekozen. De staat heeft inderdaad bij uitstek jurisdictie over de eigen burgers. Maar heel wat personages die Baudet in de bladzijden ervoor vermeldt (president Omar al-Bashir, president Slobodan Milosevic, president Vladimir Poetin) zijn niet zomaar ‘machtige functionarissen’. Het zijn (soms niet-verkozen) staatshoofden, als zodanig onschendbaar, en dus niet of nauwelijks onderhevig aan de checks-and-balances. Het is precies door de onmacht van soevereine staten, en onder impuls van het internationale recht, dat de berechting van staatshoofden sinds kort mogelijk is geworden.9 Zeggen dat ‘machtige functionarissen’ in natiestaten onderworpen zijn aan evenwichts- en controlemechanismen is strikt genomen juist, maar dit doen in een context waarin staatshoofden worden besproken is ietwat misleidend. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor de retorische vraag op pagina 173: ‘Waarschijnlijk is het Internationaal Strafhof niet van plan personeel van VN-vredesoperaties te vervolgen wanneer zij, zoals soms gebeurt in oorlogen, per ongeluk een dorp van onschuldige boeren en ambachtslieden bombarderen en verwoesten. Dit gebeurde bij verschillende gelegenheden, bijvoorbeeld toen de NAVO Servië bombardeerde in 1999.’ En Baudet vervolgt: ‘Maar het ICC zou dan weer wel de dictator, zoals Milosevic, die eveneens op die wijze heeft gehandeld, willen vervolgen.’ Strikt genomen is dit correct. De kans bestaat inderdaad dat Milosevic verantwoordelijk was voor het ‘per ongeluk bombarderen van een dorp van onschuldige boeren’; door het ontbreken van een rechterlijke uitspraak blijft het vermoeden van onschuld ook bestaan. Maar suggereren dat dit de reden is waarom de man door het ICC werd aangeklaagd, zonder uit de aanklacht te citeren (de contact sheet van het Joegoslaviëtribunaal vat samen: ‘aangeklaagd voor genocide, medeplichtigheid aan genocide, deportatie, moord, vervolging op politieke, raciale of religieuze gronden, onmenselijke daden/gedwongen transfers, uitroeiing, opsluiting, foltering, opzettelijk doden, wederrechtelijke gevangenneming, opzettelijk veroorzaken van ernstig lijden’)10 en daaraan meteen verbinden dat de aanklacht tegen Milosevic even zwaar weegt als die tegen de NAVO voldoet niet aan het evenwichtige oordeel dat van de historicus wordt verwacht.

• 11 Norman Calder, Studies in early muslim jurisprudence, Oxford: Oxford University Press, 1993.
• 12 Zie daarvoor onder meer: Jonathan Israel, Radicale verlichting. Hoe radicale Nederlandse denkers he (...)

10En dan zijn er de vele veralgemeningen, die Baudet als goed en noodzakelijk toejuicht. ‘Generaliseren is een elementaire methode om tot wetenschappelijke kennis te komen’, stelt de auteur. ‘Toename van kennis komt voort uit generalisaties’ (67). De inductieve methode is inderdaad een legitieme denkwijze om tot deugdelijke kennis te komen – op voorwaarde dat de uitspraken die eruit voortvloeien op een stevig empirisch fundament berusten. Zo is de uitspraak ‘mijn vriend en mijn buurman zijn allebei arm en hebben al meermaals gestolen, bijgevolg zijn alle armen dieven’ een onhoudbare, want op te weinig gegevens steunende veralgemening. De vraag rijst op welke empirische gegevens bijvoorbeeld de inductie ‘de Koran [is] het woord van God zelf’, bijgevolg ‘wordt herinterpretatie en relativering onmogelijk’ berust. Los van de vaststelling dat nauwkeurig empirisch onderzoek aangeeft dat herinterpretatie en relativering al vanaf de eerste eeuwen in de islam aanwezig waren11, botst Baudets stelling met de ervaringen uit het Europese verleden. Immers, als het woord van God onveranderlijk en interpretatie bijgevolg ‘onmogelijk’ is (niet ‘onwaarschijnlijk’, niet ‘moeilijk’, maar ‘onmogelijk’), dan waren het christendom en het jodendom vandaag ook nog steeds in hun middeleeuwse vormen gevangen (niet zo erg lang geleden was immers ook in Nederland de opvatting dat de Bijbel het woord van God bevat dominant).12 Waarom beoordeelt hij het christendom dan naar de huidige, en de islam naar haar historische inhoud? Waarom zou ‘het voorbeeld voor moslims’ (opnieuw niet ‘sommige moslims’) ‘een oorlogszuchtige dader’ zijn, en ‘de kernfiguur van het christendom […] een pacifist’? Volgens de Bijbel werd Lazarus uit de dood gewekt, andere overledenen bleven van die gunst verstoken (Johannes XI, 38-44). Is ‘het voorbeeld voor christenen’, zonder onderscheid, dan een personage dat naar willekeur beslist? Is dat wat blijkt uit de empirische analyses van christenen nu en toen?