1Veertien jaar na de publicatie van een reeks werken over het negationisme en het antisemitische racisme in Italië, buigt Valentina Pisanty zich over de historische ontkenning en psychische verdringing van de Joodse genocide, en de implicaties daarvan. Net als Tzvetan Todorov in Les Abus de la mémoire (Arléa, 1995) onderzoekt Pisanty op welke manieren de herinnering wordt misbruikt.

2In haar inleiding licht de auteur het verband toe tussen herinnering en geschiedenis – een verband dat tijdens officiële vieringen lang niet altijd correct wordt opgevat – en bestudeert vervolgens drie vormen van ‘misbruik van de herinnering’: negatie, sacralisatie en banalisering. Elk van die drie fenomenen wordt behandeld in een apart hoofdstuk, maar de auteur benadrukt hun onderlinge samenhang: de drie vormen van misbruik passen in elkaar als puzzelstukken, zo geeft ze aan, en zijn intrinsiek met elkaar verbonden. De protagonisten van de verschillende stromingen zijn zich daar niet altijd van bewust.

3De collectieve herinnering (niet alleen in Italië, overigens) kwam tot stand na veel getouwtrek, belangenconflicten en controverses die een correcte visie op de geschiedenis ondermijnden. Dat verklaart waarom de herinnering vaak zo oppervlakkig is gebleven (alleszins in de publieke ruimte), en het verband tussen het heden en de nationale en Europese geschiedenis niet kritisch werd onderzocht.

4Pisanty geeft een overzicht van de drie belangrijkste vormen van misbruik en de manier waarop die stapsgewijs de publieke ruimte veroverden. De auteur verwijst echter amper naar de kritische tegenreactie die elk van deze stromingen heeft uitgelokt (bijvoorbeeld bij Primo Levi die nochtans wordt vernoemd), of naar het historisch onderzoek dat de afgelopen tien jaar werd gevoerd in Italië, Frankrijk, Engeland en Duitsland. Dat onderzoek vloeide precies voort uit een kritische reflectie op negationistische, sacraliserende en banaliserende tendensen. Pisanty noemt de negationistische werken niet die aanleiding gaven tot vernieuwende studies over de werking van de gaskamers of tot ‘archeologisch’ onderzoek op de sites van de genocide.

5Het boek van Valentina Pisanty is daarom een handig vulgariserend instrument. In tegenstelling tot veel van haar vroegere werk legt de auteur echter niet meteen fundamenten voor verder onderzoek.