1Het gaat uitstekend met de Nederlandse stripscène. Oudgedienden Peter van Dongen en Teun Berserik werken mee aan de prestigieuze Belgische stripreeks Blake en Mortimer, Paul Teng neemt de tekenpen ter hand voor Klaagzang van de Verloren Gewesten en aanstormend talent Aimée de Jongh kreeg dit jaar de toestemming van de erven van William Golding om The Lord of the Flies voor het allereerst te verstrippen. Scenarist Willem Ritstier en tekenaar Fred de Heij zetten nu hun tanden in een genre waar het Franco-Belgische stripmilieu altijd sterk is in geweest, de historische strip.

Willem Ritstier, Fred Heij, De Witte Dood

Agrandir Original (jpeg, 481k)

2De Witte Dood laat ons kennis maken met Simo Häyhä, een kleine, stugge jager die er niet voor terugdeinst om de wapens op te nemen wanneer de Russen op dertig november 1939 Finland binnenvallen. Omdat de onderhandelingen met de Finnen om land af te staan uiterst moeizaam verlopen, vinden de Sovjets er niets beter op dan het Russische grensstadje Mainila te bombarderen en Finland er de schuld van te geven. Vervolgens wordt dit incident als casus belli gebruikt om het land enkele dagen later binnen te vallen. De Winteroorlog, die iets meer dan drie maanden zal duren, gaat van start.

3Het valt op dat buiten deze basisinformatie de stripmakers van De Witte Dood vrij karig zijn over de ontwikkeling en afloop van de oorlog. Ze weigeren ook om uitgebreid in te gaan hoe hun hoofdpersonage Simo Häyhä tegenover het conflict staat. Tot slot letten Ritstier en de Heij er angstvallig voor op om niet in politiek gekleurd vaarwater terecht te komen door Häyhä gewaagde uitspraken te laten doen of door de Russen af te schilderen als ‘doortrapte slechteriken’. Niettemin zou je kunnen argumenteren dat het esthetische uiterlijk van het album iets anders laat vermoeden. Fred de Heij gaat immers voluit voor zwartwit in zijn tekeningen, alsof hij hiermee wil zeggen dat beide partijen ook zo over het conflict dachten. De Finnen dragen letterlijk witte kledij en de Russen zwarte. Het is een procedé dat teruggaat op de vroege western waarin de protagonist werd afgebeeld met een witte cowboyhoed en de antagonist met een zwarte. Een procedé dat vandaag toch een beetje ouderwets aandoet, hoe goed je het ook bedoelt.

4De portrettering van Simo Häyhä als een ietwat onderkoelde, zwijgzame maar dodelijk efficiënte scherpschutter mag dan wel historisch correct zijn, het zorgt er wel voor dat je weinig voelt voor het personage Häyhä. De extreme terughoudendheid om de figuur te romantiseren zorgt er niet alleen voor dat het personage, maar ook het gehele album vrij vlak en ‘kleurloos’ overkomt. Enkele droomsequenties suggereren een rijk innerlijk leven, maar die zijn zo oppervlakkig uitgewerkt dat je je afvraagt wat de zin is van dergelijke scènes. Het album excelleert vooral in de scènes waarin de methode van de Finse scherpschutter aan bod komt. Zo neemt hij sneeuw in de mond om te voorkomen dat de vijand zijn ademhaling ziet in de vrieskou en zorgt hij ervoor dat het sneeuw niet opstuift als hij een schot afvuurt. Het zijn kleine, maar erg belangrijke details die de lezer meteen duidelijk maken waarom deze man zo succesvol was in wat hij deed. De laatste vijftien bladzijden van de strip gaan over het leven van de kleine Fin na de oorlog. Dit zou een uitstekende gelegenheid geweest zijn om uit te weiden over de kwalijke gevolgen van een leven als meest dodelijke veteraan van Finland. Zo was niet iedereen opgezet met de oorlogsdaden van Simo en kreeg hij regelmatig doodsbedreigingen te verwerken. Tevens had hij last van nachtelijke paniekaanvallen, het gevolg van een trauma dat hij opliep tijdens zijn korte, maar zeer stressvolle bestaan als scherpschutter. De auteurs beslisten echter om deze feiten volledig te wissen en zich toe te spitsen op de pittoreske hoeve die hij als beloning kreeg van de overheid en zijn jachtpartijtje met de toenmalige president van Finland. Dat deze teruggetrokken man ook een belangrijke invloed heeft uitgeoefend op de populaire cultuur, gaande van manga tot metal, wordt eveneens volledig genegeerd.

5De Witte Dood is dus vooral een heel ambigu album geworden. Enerzijds vermijden de Heij en Ritstier de klassieke valstrikken waaraan heel wat biografische strips ten prooi vallen. Zo is het album geen droge opsomming van feiten die afgevinkt moeten worden. Een kort historisch dossiertje ter verduidelijking van sommige feiten op het eind van het album was echter wel handig geweest. Anderzijds wordt Häyhä zo kleurloos, smaakloos en geurloos voorgesteld dat een strip over de man volledig overbodig lijkt. Er bestaat wel degelijk een gulden middenweg tussen de historische waarheid respecteren en een dramatisch interessant verhaal vertellen. Die gulden middenweg wordt echter nergens gevonden, waardoor een halfslachtige strip overblijft die noch boeit, intrigeert of emotioneert.