1In ‘Ge wint geen oorlog zonder verzet’ vertelt RJJ Vranken het oorlogsverhaal van haar vader Marcel en van diens ouders – en dus haar grootouders - Raymond en Rosa. Na een aanslag op een VNV’er wordt Raymond door de nazi’s opgepakt en belandt samen met zijn vriend Gustaaf in een Duits concentratiekamp. Daar zweren de twee mannen een dure eed: ‘Als gij het niet haalt en ik wel, dan zorg ik voor uw gezin’. Raymond overleeft het concentratiekamp niet, Gustaaf doet dat wel. Hij huwt met de weduwe van zijn vriend en zorgt volgens hun wederzijdse belofte voor diens gezin.

2Zoals Marc Van Ranst in zijn voorwoord schrijft, vormt het boek van RJJ Vrancken een beklijvende familiekroniek die ons tussen 1943 en 1945 meeneemt van Pellenberg, naar het Fort van Breendonk en de kampen van Buchenwald en Dora-Ellrich, en ten slotte terug naar Pellenberg en de bevrijding.

3Het eerste deel van het boek – ‘Vrijheid en gerechtigheid’ – start in mei 1943 wanneer op een akker tegenover het huis van Raymond en Rosa het dode lichaam van een neergeschoten onbekende man wordt gevonden. Wie is de onbekende dode man? Een ‘witte’, die door de ‘zwarten’ werd omgebracht? Of een ‘zwarte’, die door de ‘witten’ werd omgebracht? Niemand lijkt het te weten.

4In het spoorwegatelier waar Raymond werkt, stopt zijn baas hem een verzetsblaadje toe. Van hun buurman Zotte Gizel – die heult met de vijand - krijgt Rosa te horen dat haar man ‘de verkeerde gazetten leest’. Het klinkt als een bedreiging.

5Het tweede deel van het boek – ‘Eer’ – vertelt hoe Raymond als gijzelaar wordt opgepakt, na een aanslag op den Boer van den Dunne, die als collaborateur bekendstaat. In Breendonk maakt hij kennis met Gustaaf, lid van het verzet, die door Zotte Gizel verraden is. In het kamp wachten de mannen ongeduldig het einde van de oorlog af, dat stilaan dichterbij lijkt te komen, nu de geallieerden aan de winnende hand zijn. Wanneer de gevangenen op een dag uit het fort worden geleid, hopen zij naar huis terug te keren. In plaats daarvan worden ze op de trein gezet, richting Duitsland.

6De delen ‘Plicht’ en ‘Genade en Hoop’ beschrijven de barre leefomstandigheden in Buchenwald en Dora, waar Raymond en Gustaaf samen met vele anderen terechtkomen. Thuis blijft Zotte Gizel Raymonds vrouw Rosa en hun zoontje Marcel voortdurend pesten.

7In het voorjaar van 1945 wordt het kamp door Amerikaanse troepen bevrijd. Terug thuis zoekt Gustaaf Rosa op, vertelt haar dat Raymond in het kamp overleden is en toont haar een briefje, waarin Raymond zijn vriend vraagt om zo goed mogelijk voor Rosa en zijn zoontje Marcel te zorgen.

8RJJ Vrancken vertelt bovenstaand verhaal in een zestigtal korte hoofdstukken, telkens verteld vanuit het oogpunt van een van de protagonisten: Raymond, Rosa, Marcel en Gustaaf. Hoewel de cover van het boek doet vermoeden dat het verhaal vooral vanuit het oogpunt van de kleine Marcel zal worden verteld (‘Gustaaf, Raymond, Rosa en ik’), lijkt het aandeel van ieder van deze personages in het verhaal ongeveer even groot. Op zich is deze voortdurende wisseling van standpunt een mooi concept, maar het duurt even voor je hierin makkelijk je weg vindt. Vooral in het begin van het boek is dat niet altijd even makkelijk. Vaak wordt de protagonist niet met naam vernoemd, maar met ‘hij’ of ‘zij’, waardoor je regelmatig dreigt te vergeten vanuit wiens standpunt het hoofdstuk in kwestie wordt verteld. Daarbij helpt het niet dat van bij het begin al meteen een groot aantal personages wordt geïntroduceerd, net iets te veel om van ieder een herkenbaar beeld te schetsen. Zodra het verhaal verder op gang komt, vind je als lezer echter makkelijker de weg en leer je de personages echt wel kennen.

9‘Ge wint geen oorlog zonder verzet’ is gebaseerd op de familiegeschiedenis van RJJ Vrancken zelf. Dat maakt het verhaal zeer zeker authentiek en geloofwaardig. Anderzijds lijkt het wel alsof de auteur elk element uit de familiale overlevering in het boek heeft willen verwerken, waardoor het verhaal hier en daar aan spankracht en tempo dreigt te verliezen.

10Doorheen de wisseling van personages slaagt RJJ Vrancken erin verschillende romangenres door elkaar te verweven. Haar boek is zowel een oorlogsroman, een coming of age (van de jonge Marcel, RJJ Vranckens eigen vader) als een soms bijna nostalgische terugblik op het landelijke leven in het Vlaanderen van weleer.

11De titel van het boek suggereert dat het om een roman over het verzet gaat, maar dat klopt niet echt. Een (te) groot deel van het boek beschrijft het kampleven in Breendonk, Buchenwald en Dora. De beschrijvingen ervan zijn vrij uitgebreid en vaak ook heel expliciet. Terzelfdertijd krijg je de indruk dat je deze feiten al vaker hebt gelezen, o.m. bij Heather Morris (‘De tatoeëerder van Auschwitz’), aan wie RJJ Vrancken in haar beschrijvingen regelmatig schatplichtig lijkt. In ‘Ge wint geen oorlog zonder verzet’ staan de verhalen over het kampleven soms wat haaks op de meer persoonlijke geschiedenis van de familieleden op het thuisfront. Nogal opmerkelijk krijgt de vondst van de onbekende dode man, die bij het begin van het boek veel aandacht krijgt, daarna nauwelijks een vervolg en vormt ei-zo-na een los eindje in het verhaal.

12In haar familievertelling maakt RJJ Vrancken op de juiste momenten summier plaats voor de historische achtergrond, waartegen haar verhaal zich afspeelt: hoe de oorlog ontstond, de opgang van Hitler en zijn valse beloften aan de Europese grootmachten, enz. In het boek zijn ook een aantal officiële documenten, zowel van de bezetter als van het Belgische krijgsauditoraat opgenomen, die het persoonlijke verhaal van Vranckens grootouders ondersteunen, zo bijvoorbeeld het lidmaatschap van Zotte Gizel bij het VNV en DeVlag, en het feit dat hij vele inwoners van zijn gemeente verraadde.

13Het boek sluit af met een epiloog, waarin wordt verteld hoe Gustaaf – getrouw aan zijn belofte – zich over het gezin van Raymond ontfermde, Marcel later met het mooiste meisje van het dorp huwde en RJJ Vrancken ademloos naar de verhalen van haar (stief)grootvader luisterde. In deze korte samenvatting zat beslist meer verhaalstof dan in deze korte epiloog wordt samengevat. Beetje verwonderlijk dat RJJ Vrancken er niet uitgebreider over vertelt. Of vormt dit het onderwerp voor een volgende roman?