Delalande, Arnaud en Bidot, Laurent. Na De Razzia

Agrandir Original (jpeg, 672k)

12023 was het jaar waarin België zijn collaboratieverleden recht in de ogen keek met WIL, de verfilming van het gelijknamige boek van Jeroen Olyslaegers over twee hulpagenten die tegen beter weten in betrokken raakten bij grootschalige politierazzia’s op Joden in het Antwerpen van 15-16 augustus 1942. Exact een maand daarvoor vond er een soortgelijke gebeurtenis plaats bij onze zuiderburen. Op 16 juli 1942 werd er een grootschalige razzia op Joden georganiseerd in Parijs en in de Parijse regio. De gearresteerde mannen, vrouwen en kinderen werden eerst ondergebracht in de Vélodrome d’Hiver om daarna op de trein te worden gezet richting één van de vier interneringskampen die Frankrijk toen ‘rijk’ was. Deze gebeurtenissen werden in 2010 verfilmd onder de titel La Rafle. Joseph Weismann, één van de laatste overlevenden van ‘la rafle’, was echter niet onder de indruk van het resultaat. Hij verweet de filmmakers een gebrek aan authenticiteit en vertelde met de hulp van Caroline Andrieu zijn versie van de feiten in het boek Après la rafle van 2011. Striptekenaar Laurent Bidot en scenarist Arnaud Delalande brachten vervolgens met medewerking van Weismann een getrouwe verstripping van het boek uit in 2022. Via Uitgeverij Lauwert komt het nu ook in ons taalgebied terecht.

2De strip opent met een van zijn meest indrukwekkende scènes: de ontsnapping van Joseph Weismann en Joseph Koganovitch uit het interneringskamp van Beaune-la-Rolande. Commerciële zelfmoord of een doordachte strategie? Uit interviews met de auteurs blijkt het eerder het laatste te zijn. Beiden konden immers terugvallen op het boek Na de Razzia waaruit de lezer ook al kon opmaken dat Weismann het had overleefd. Bovendien vonden ze het belangrijker om in te zoomen hoe de ontsnapping was georganiseerd en vooral wat er daarna met de ontsnapte Jood is gebeurd. Vervolgens krijgen we een flashforward naar drieëntwintig jaar later. Weismann krijgt een telefoontje waaruit blijkt dat zijn compagnon de route Joseph Koganovitch nog leeft. Onderweg naar zijn oude ‘strijdmakker’ verliest Weismann zich in dagdromen en keert hij in gedachten terug naar de gebeurtenissen van juli 1942 en later.

3Tekenaar Laurent Bidot kiest voor een klare lijn tekenstijl en mikt hierdoor expliciet op een jong en/of minder geoefend striplezerspubliek. Zijn tekeningen ogen neutraal, realistisch en stralen een zekere authenticiteit uit. Bidot voegt niettemin regelmatig donkere accenten toe wanneer het verhaal hierom vraagt. Zo transformeert het dicht opeengepakte volk in de Vélodrome d’Hiver plots in een donkergrijze massa waar je amper nog menselijke figuren in kan herkennen. Een opmerkelijk moment dient zich later in het verhaal aan als Joseph in het interneringskamp aan zijn vader vraagt wat hun volgende bestemming is. De man antwoordt: ‘Pitchipoï’. Pitchipoï is een Jiddisch woord dat verwijst naar een onbekende bestemming. Het werd vaak gebruikt om lastige vragen van kinderen af te weren en hen te doen dagdromen over deze ‘magische bestemming’. In de Tweede Wereldoorlog stond het synoniem voor de vernietigingskampen. Een belangrijke opmerking is wel dat het album niet zoveel tijd besteedt aan het leven van Joseph Weismann na de Tweede Wereldoorlog. In de strip wordt even melding gemaakt van zijn verblijf in een kibboets in 1974, maar buiten het feit dat het hem daar niet beviel, wordt hier vrij weinig mee gedaan. Hoe stond hij tegenover de nieuw opgerichte staat Israël? Voor sommige Joden was Israël een droom die in vervulling ging, voor andere blijkbaar niet. Ingaan op deze dichotomie had de strip nog een extra dimensie kunnen geven.

4Na De Razzia is een ronduit indrukwekkend eerbetoon aan de moed en het doorzettingsvermogen van een elfjarig jongetje dat het gevaar recht in de ogen keek en besloot om zich niet zomaar over te geven aan zijn beulen. Door het perspectief in te nemen van een elfjarige die het meemaakt en een volwassene die terugblikt, hebben de auteurs een tijdloos meesterwerk geschapen die voor alle leeftijden toegankelijk is. De strip is en blijft echter een medium waar je makkelijker een moeilijk onderwerp kan verkopen aan een jonger publiek. Als hefboom om belangrijke thema’s bij deze doelgroep aan te kaarten zonder te vervallen in kunstmatige ingrepen of overdreven pathos, is ‘Na De Razzia’ meer dan geslaagd.