De nieuwe Joodse begraafplaats van de Brackastraat in Łódź
- Cet article est une traduction de :
- Le nouveau cimetière juif de la rue Bracka à Łódź [fr]
Résumés
Depuis 2015, l’ASBL Mémoire d’Auschwitz organise un voyage d’études sur les traces de la Shoah en Pologne. Une des étapes est Łódź, la troisième plus grande ville de Pologne. Le lieu incontournable à visiter est son cimetière juif, le plus grand d’Europe, couvrant plus de 40 hectares ; environ 230 000 Juifs y sont ensevelis. Pendant la guerre, près de 45 000 personnes y ont été enterrées, principalement dans la section que l’on appelle depuis le « champ du ghetto ».
Texte intégral
1Sinds 2015 organiseert de vzw Auschwitz in Gedachtenis een studiereis over de sporen van de Holocaust in Polen. Een van de etappes is Łódź, de op twee na grootste stad van Polen. Je kunt er niet omheen: de Joodse begraafplaats, met zijn 40 hectaren de grootste van Europa, is een absolute must. Er rusten ongeveer 230 000 Joden. Gedurende de oorlog werden er ongeveer 45 000 mensen begraven, vooral uit de afdeling die sindsdien ‘veld van het getto’ heet.
2De begraafplaats ontstond in 1892. Enkele van de belangrijkste industriëlen van Łódź vonden er hun laatste rustplaats. Op hun intacte mausoleums staan namen die de economische bloei van de stad belichamen: Prussak, Silberstein, Poznanski, Kohn, Jarocinski. Die monumenten staan in schril contrast tot veel bescheidenere grafstenen (matsevot) waarop namen prijken van beroemde artsen, advocaten of kunstenaars: de ouders van de componist Arthur Rubinstein, de kunstenaar Arthur Szyk of de dichter Julian Tuwim. Hier en daar vind je als bezoeker ohels (graftomben) van zaddikim (Rechtvaardigen) of ook nog graftomben van ‘bundisten’, getooid met socialistische symbolen. De begraafplaats is een toonbeeld van diversiteit en bevat een rijkdom aan tradities en stromingen binnen de Joodse gemeenschap van Łódź die vandaag de dag bijna zijn verdwenen.
3Gedurende de oorlog wordt de site opgenomen in het getto en krijgt de naam ‘begraafplaats van Marysin’. In het zuiden van de begraafplaats wordt een afzonderlijk deel ingericht voor de mensen die overleden in het getto, waar het sterftecijfer bijzonder hoog was. Dagelijks waren er begrafenissen van tientallen overledenen en op een enkele dag werden er tot 170 Joden van het getto begraven. Volgens de archieven van de Joodse gemeenschap schat men dat er in de loop van de jaren 1940-1944 43 000 slachtoffers op dat deel van de begraafplaats ter aarde werden besteld. Na de oorlog werd dat deel ‘veld van het getto’ genoemd. Toch was er geen gemeenschapsgraf voor Joden in Łódź. Men zorgde ervoor dat elk lichaam volgens de Joodse begrafenisrituelen die beschreven staan in de halakha, een eigen graf kreeg. Ook al hebben de meeste graven in dat deel van de begraafplaats geen grafsteen, toch is het mogelijk om de begraafplaats van de grote meerderheid van de slachtoffers van het getto te vinden, dankzij de gedetailleerde registers die er zorgvuldig werden bijgehouden. Bij de mensen die er begraven liggen, bevindt zich overigens een groot aantal uit de getto’s van kleine steden en dorpen uit de omgeving. En er zijn ook de graven van de gedeporteerden uit Oostenrijk, Tsjechoslowakije, Luxemburg en Duitsland.
4Toch werden niet alle doden van het getto begraven in het ‘veld van het getto’. Velen begroeven hun geliefden in de wegen van de begraafplaats en in de buurt van de graven van hun familie.
5Meer dan 700 Roma en Sinti die eind 1940 en begin 1942 overleden in het zogenaamde ‘zigeunerkamp’, werden er eveneens begraven. De 4 300 overlevenden van de vreselijke levensomstandigheden in het ‘zigeunerkamp’ werden gedeporteerd en vermoord in het uitroeiingscentrum van Chełmno.
6Bij de slachtoffers die op de Joodse begraafplaats rusten, zijn er ook christenen die met Joden gehuwd waren. Die waren vrijwillig naar het getto gekomen om bij hun joodse partner te blijven. Er zijn ook graftomben van mensen die zich hadden bekeerd tot het christendom, maar volgens de wetten van Neurenberg als Jood werden beschouwd. In de meeste gevallen waren het gedeporteerden van buiten Polen.
7In de loop der tijd kwamen er steeds meer gedenkplaten als herinnering aan die tragische jaren op de muur bij de ingang. Ze brengen hulde aan de Joden van Łódź, aan degenen die werden samengebracht in het getto vanuit de naburige steden en dorpen of die er op een brutale manier vanuit andere Europese landen werden heengebracht. De woorden weerspiegelen een internationale kreet in het Pools, Engels, Hebreeuws of Duits. Deze gedenkplaten werden aangebracht door individuele personen of families van over de hele wereld, door de zeldzame personen die op wonderbaarlijke wijze de naziterreur overleefden of door de familieleden van degenen die werden vermoord.
8In de buurt bevindt er zich een monument dat werd opgericht in 1956 als eerbetoon aan de slachtoffers van het getto en de nazikampen. Het bestaat uit een obelisk in helder gekleurde steen, die de schouw van een crematorium voorstelt, een menora – het grote symbool van het Joodse leven – en van een geknakte boom, de traditionele voorstelling voor iemand die is gestorven in de kracht van zijn leven.
9In 1980 werd de Joodse begraafplaats van Łódź tot historische site verklaard. In 1996 werd de Stichting Monumentum Iudaicum Lodzense gecreëerd om te helpen met de bescherming van het patrimonium van de Joodse stad Łódź en van de begraafplaats in het algemeen. Sindsdien lopen er renovatie- en onderhoudsprojecten. Die inspanningen worden eveneens gesteund door andere instellingen of stichtingen en door giften van privépersonen.
10Thans zoekt de Joodse gemeenschap van Łódź fondsen voor een vernieuwend project voor de digitalisering van de Joodse dodenakker. Het is de bedoeling om een applicatie te ontwikkelen die toegankelijk is voor de nakomelingen en iedereen die op zoek is naar informatie over de Joodse families van Polen. Het voornaamste doel van het project is de samenstelling van een unieke database die de geolocatie van individuele grafstenen bevat en de mogelijkheid biedt om informatie te verzamelen over de overledenen en hun familie evenals de vorming van een wereldwijd netwerk van onderzoekers.
Kamer waar de hevra kadisha (‘heilige maatschappij’) de overledenen op rituele wijze wassen
© Frédéric Crahay/Stichting Auschwitz
Zicht op de beit tahara vanaf de toegangspoort van de begraafplaats
© Georges Boschloos/Stichting Auschwitz
Mausoleum van de industrieel Izrael Poznański (1833‑1900), de grootste individuele Joodse graftombe ter wereld
© Frédéric Crahay/Stichting Auschwitz
Graf van een jong iemand. De gebroken tak verwijst naar iemand die in de kracht van zijn leven is overleden
© Frédéric Crahay/Stichting Auschwitz
‘Veld van het getto’. Ongeveer 43 000 mensen werden hier begraven. De Stichting Monumentum Iudaicum Lodzense heeft de site tussen 2004 en 2009 schoongemaakt
© Frédéric Crahay/Stichting Auschwitz
Het ‘veld van het getto’. Hier werden de slachtoffers begraven tijdens het bestaan van het getto van Litzmannstadt (Łódź) tussen 1940 en 1944
© Georges Boschloos/Stichting Auschwitz
Close-up van een matzevah (grafsteen). De kandelaar laat vermoeden dat hier een vrouw begraven ligt
© Georges Boschloos/Stichting Auschwitz
Monument ter ere van de slachtoffers van het getto van Litzmannstadt, opgericht in 1956. Een zwarte marmeren plaat draagt een tekst in het Pools, Hebreeuws en Jiddisch. Hij eindigt als volgt: ‘De herinnering aan jou blijft voorgoed in ons hart’
© Frédéric Crahay/Stichting Auschwitz
Gemeenschapsgraven uit 1944 om er de laatste Joden van Litzmannstadt te begraven, maar ze bleven leeg
© Georges Boschloos/Stichting Auschwitz
Table des illustrations
Titre | De beit tahara (rouwkamer) tegenover de begraafplaats |
---|---|
Crédits | © Georges Boschloos/Stichting Auschwitz |
URL | http://journals.openedition.org/temoigner/docannexe/image/8588/img-1.jpg |
Fichier | image/jpeg, 336k |
Titre | Kamer waar de hevra kadisha (‘heilige maatschappij’) de overledenen op rituele wijze wassen |
Crédits | © Frédéric Crahay/Stichting Auschwitz |
URL | http://journals.openedition.org/temoigner/docannexe/image/8588/img-2.jpg |
Fichier | image/jpeg, 431k |
Titre | Interieur van de beit tahara |
Crédits | © Yannik van Praag/Stichting Auschwitz |
URL | http://journals.openedition.org/temoigner/docannexe/image/8588/img-3.jpg |
Fichier | image/jpeg, 304k |
Titre | Zicht op de beit tahara vanaf de toegangspoort van de begraafplaats |
Crédits | © Georges Boschloos/Stichting Auschwitz |
URL | http://journals.openedition.org/temoigner/docannexe/image/8588/img-4.jpg |
Fichier | image/jpeg, 557k |
Titre | Algemeen zicht op de toegangspoort |
Crédits | © Frédéric Crahay/Stichting Auschwitz |
URL | http://journals.openedition.org/temoigner/docannexe/image/8588/img-5.jpg |
Fichier | image/jpeg, 640k |
Titre | Graftomben |
Crédits | © Georges Boschloos/Stichting Auschwitz |
URL | http://journals.openedition.org/temoigner/docannexe/image/8588/img-6.jpg |
Fichier | image/jpeg, 597k |
Titre | Mausoleum van de industrieel Izrael Poznański (1833‑1900), de grootste individuele Joodse graftombe ter wereld |
Crédits | © Frédéric Crahay/Stichting Auschwitz |
URL | http://journals.openedition.org/temoigner/docannexe/image/8588/img-7.jpg |
Fichier | image/jpeg, 499k |
Titre | Interieur van de koepel van het mausoleum van Poznański |
Crédits | © Frédéric Crahay/Stichting Auschwitz |
URL | http://journals.openedition.org/temoigner/docannexe/image/8588/img-8.jpg |
Fichier | image/jpeg, 585k |
Titre | Graf van een jong iemand. De gebroken tak verwijst naar iemand die in de kracht van zijn leven is overleden |
Crédits | © Frédéric Crahay/Stichting Auschwitz |
URL | http://journals.openedition.org/temoigner/docannexe/image/8588/img-9.jpg |
Fichier | image/jpeg, 976k |
Titre | ‘Veld van het getto’. Ongeveer 43 000 mensen werden hier begraven. De Stichting Monumentum Iudaicum Lodzense heeft de site tussen 2004 en 2009 schoongemaakt |
Crédits | © Frédéric Crahay/Stichting Auschwitz |
URL | http://journals.openedition.org/temoigner/docannexe/image/8588/img-10.jpg |
Fichier | image/jpeg, 577k |
Titre | Het ‘veld van het getto’. Hier werden de slachtoffers begraven tijdens het bestaan van het getto van Litzmannstadt (Łódź) tussen 1940 en 1944 |
Crédits | © Georges Boschloos/Stichting Auschwitz |
URL | http://journals.openedition.org/temoigner/docannexe/image/8588/img-11.jpg |
Fichier | image/jpeg, 822k |
Titre | Close-up van een matzevah (grafsteen). De kandelaar laat vermoeden dat hier een vrouw begraven ligt |
Crédits | © Georges Boschloos/Stichting Auschwitz |
URL | http://journals.openedition.org/temoigner/docannexe/image/8588/img-12.jpg |
Fichier | image/jpeg, 502k |
Titre | Monument ter ere van de slachtoffers van het getto van Litzmannstadt, opgericht in 1956. Een zwarte marmeren plaat draagt een tekst in het Pools, Hebreeuws en Jiddisch. Hij eindigt als volgt: ‘De herinnering aan jou blijft voorgoed in ons hart’ |
Crédits | © Frédéric Crahay/Stichting Auschwitz |
URL | http://journals.openedition.org/temoigner/docannexe/image/8588/img-13.jpg |
Fichier | image/jpeg, 785k |
Titre | Gemeenschapsgraven uit 1944 om er de laatste Joden van Litzmannstadt te begraven, maar ze bleven leeg |
Crédits | © Georges Boschloos/Stichting Auschwitz |
URL | http://journals.openedition.org/temoigner/docannexe/image/8588/img-14.jpg |
Fichier | image/jpeg, 887k |
Titre | Gedenkplaten op de muur van de begraafplaats |
Crédits | © Georges Boschloos/Stichting Auschwitz |
URL | http://journals.openedition.org/temoigner/docannexe/image/8588/img-15.jpg |
Fichier | image/jpeg, 776k |
Pour citer cet article
Référence papier
Frédéric Crahay, « De nieuwe Joodse begraafplaats van de Brackastraat in Łódź », Témoigner. Entre histoire et mémoire, 129 | 2019, 26-35.
Référence électronique
Frédéric Crahay, « De nieuwe Joodse begraafplaats van de Brackastraat in Łódź », Témoigner. Entre histoire et mémoire [En ligne], 129 | 2019, mis en ligne le 25 mai 2022, consulté le 29 mars 2024. URL : http://journals.openedition.org/temoigner/8588 ; DOI : https://doi.org/10.4000/temoigner.8588
Haut de pageDroits d’auteur
Le texte et les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés), sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.
Haut de page