1Tussen 1935 en 1945 stond hij – eerst effectief en vervolgens enkel titelvoerend – aan het hoofd van de Gestapo, de organisatie die in heel Duitsland mensen die niet linientreu waren en politieke tegenstanders opspoorde en vervolgde. Later hield hij toezicht op de strijd tegen het Verzet. Hij was aanwezig op de Conferentie van Wannsee van 20 januari 1942, die de deportatie van de Joden van Europa naar de uitroeiingskampen plande en organiseerde, terwijl zijn ondergeschikten vanaf de zomer van 1942 feitelijk deelnamen aan de Holocaust met kogels. Als een samenvatting zou volstaan, zou men kunnen zeggen dat Jean Moulin een van zijn slachtoffers was en Adolf Eichmann een van zijn adjuncten …

2Wie was nu die Heinrich Müller en wat is er van hem geworden? Wij willen hem de aureool van fictie te ontnemen die hem sinds zijn verdwijning in mei 1945 omgeeft en doen alles om ons te houden aan de feiten. De zuivere feiten.

3Heinrich Müller is de zoon van Aloïs Müller (1875-1962) en van Anna Schreindl (1874-1947) en werd geboren in München op 28 april 1900. Hij blijft enig kind, want de dochter die zijn ouders nog krijgen, overlijdt meteen na de geboorte. Heinrich is een onopvallende leerling, ook al verandert hij vaak van school: van Ingolstadt naar Schrobenhausen en Krumbach. Men vindt dat hij neigt tot liegen, maar hij is een schrandere jongen. In 1914 is hij in de leer in een fabriek van vliegtuigmotoren, op een ogenblik dat de luchtvaart nog in haar kinderschoenen staat. Dat spoort hem aan om op 11 juni 1917 vrijwilliger bij de luchtmacht te worden. In maart 1918 rondt hij zijn opleiding als piloot af, een maand later wordt hij ingedeeld bij het westelijke front, sectie A287. Hij overlaadt zich met roem, bombardeert Parijs en aan het eind van de oorlog wordt hem het IJzeren Kruis eerste en tweede klasse toegekend, het Herinneringskruis van de piloten, het Kenteken van piloot en het Beierse Kruis voor militaire verdiensten met kroon en zwaarden. Op 13 juni 1919 wordt hij ontslagen uit zijn militaire verplichtingen. Omdat men bij het leger vernomen heeft dat hij gehoorzaam en plichtsbewust is, treedt hij in 1919 toe tot de politie. In 1924 huwt hij met Sophie Dischner, de dochter van een uitgever en drukker, die lid is van de Beierse volkspartij BVP. Ze krijgen twee kinderen: Reinhard in 1927 en Elisabeth in 1936 (Seeger, 1996, p. 12‑14).

4Na zijn benoeming bij de Beierse politie in 1920 volgt hij de activiteiten van de Communistische Partij KPD in München. Er is weinig geweten over zijn leven gedurende die tijd, die samenvalt met de periode van de opkomst van het nazisme.

5Hij houdt zich bezig met de linkse bewegingen onder het bevel van Koch, Noetz (lid van de Deutsche Volkspartei) en Mantel (Demokratische Partei). Hij is lid van geen enkele politieke partij, maar bevindt zich politiek ergens tussen de Beierse BVP en de rechtse DNVP. Hij is beslist geen nationaalsocialist, zo blijkt uit een verklaring van 11 februari 1954 (Seeger, 1996, p. 28) van Mark, hoge verantwoordelijke van de politie van München.

6Het klimaat is nochtans dubbelzinnig. Ernst Pöhner (1870-1925), voorzitter van de politie van München houdt gedurende zijn dienstperiode (1919-1921) een beschermende hand boven de activiteiten van de jonge nationaalsocialistische beweging. Hij staat bekend als antimarxist en antisemiet. In juni 1922, wanneer extreemrechtse militanten, leden van de Organisatie Consul, minister van Buitenlandse Zaken Walther Rathenau vermoorden, verklaart kanselier Josef Wirth in de Reichstag: ‘Daar staat de vijand en daarover bestaat geen twijfel. De vijand staat rechts.’ Toch blijkt Justitie in Beieren vaak strenger te zijn tegenover de communistische activiteiten dan tegenover die van extreemrechts.

7Wat kan een man als Müller, iemand die geen bijzondere sympathie heeft voor het nazisme en wiens vrouw uit een familie komt die sterk antinazistisch is, hebben gedreven om de leiding te nemen van de Gestapo, adjunct te worden van Himmler en Heydrich? De Engels-Canadese historicus en journalist William Stevenson, die overigens nooit zijn meer dan nauwe banden met de Britse inlichtingendiensten heeft ontkend, lanceert in 1973 een zeer originele theorie over de mogelijke redenen voor de steile carrière van inspecteur Heinrich Müller, richting de hoogste naziregionen. Volgens Stevenson (1975, hoofdstuk 4, p. 45‑53) was het nichtje van Hitler, Geli Raubal, die officieel op 18 september 1931 in de woonplaats van haar oom in München zelfmoord pleegde op een moment waarop die afwezig was, zwanger op het ogenblik van haar overlijden. Naar verluidt had ze een verhouding met een Joods kunstenaar en wilde ze met hem huwen, maar ze zou bovendien een intieme en immorele relatie hebben gehad met haar oom. Die laatste zou een scène hebben gemaakt en haar daarbij hebben gedood. Inspecteur Müller, die als een van de eersten op de plaats delict aankwam, zou bewijzen hebben weggemoffeld en zou zijn snelle carrière binnen de politiehiërarchie te danken hebben aan dat zware geheim … Maar voor die bewering van William Stevenson is geen enkel bewijs te vinden. We weten hoe moorddadig het naziregime was en aan welke misdaden Hitler zelf zich zal bezondigen tijdens de Nacht der lange messen in juni 1934. De theorie verdient dan ook te worden opgenomen in het dossier. Het blijft echter een theorie, ook al komt die van een ‘welingelichte bron’.

8De nazi’s komen aan de macht. Op 9 maart 1933 installeert Heinrich Himmler zich in het Paleis Wittelsbach in München om de leiding te nemen over de politie. Reinhard Heydrich wordt benoemd aan het hoofd van sectie VI. De carrière van Müller loopt als een trein. Op 20 april 1934 treedt hij toe tot de SS met het stamboeknummer 107043 en krijgt de graad van SS-Sturmführer. Hij wordt benoemd tot inspecteur bij de Gestapo van Pruisen en vestigt zich in Berlijn.

9In Hauptabteilung II, Unterabteilung III is het zijn taak om strijd te leveren tegen de communisten, de syndicale beweging en verschillende andere groeperingen van tegenstanders, zoals de anarchisten, de sociaaldemocraten, de militanten van de kleine linkse partij SAP en de nationaalbolsjewisten. Op 4 juli 1934, meteen na de Nacht der lange messen, wordt Heinrich Müller benoemd tot SS-Obersturmführer. Op 1 november van hetzelfde jaar krijgt hij de graad van Kriminaloberinspektor, dan op 30 januari 1935 die van SS-Hauptsturmführer. Heydrich plaatst hem op 1 juli 1936 aan het hoofd van Abteilung II van de Gestapo en hij begint met het opmaken van fiches van de Duitse burgers. Op 1 januari 1939 heeft de Gestapo 1 980 558 personen op fiches geregistreerd en 641 497 acties tegen personen geregistreerd (Seeger, 1996, p. 42).

10Wanneer Müller zich in 1934 in Berlijn vestigt, blijft zijn gezin in de gezinswoning in München-Pasing. Er heersen grote spanningen binnen het koppel. Sofia stamt uit een katholieke en uiterst antinazistische familie en voor de carrière van Müller is ze een risico. In 1938 laat Müller zijn vrouw en kinderen naar Berlijn overkomen en enkele weken later nodigt Heydrich mevrouw Müller uit voor een gesprek. En wie zou het nu hebben gewaagd om zich te verzetten tegen Reinhard Heydrich?

11In 1937 treedt Müller uit de katholieke kerk om tegemoet te komen aan de eisen van de SS. Voor zijn ouders, pratikerende katholieken, is het een affront. In het huis van Müller is er geen enkel kruisbeeld meer te vinden. Daarbij komt nog dat hij twee langdurige relaties heeft: met een zekere Barbara H, van 1933 tot 1939, dan met Anna Sch., van 1940 tot 1945.

12Maar wie was dan die Heinrich Müller? Volgens de Duitse historicus Andreas Seeger (1996, p. 15), die zonder enige twijfel het meest volledige boek over dit personage heeft geschreven, had hij de gewoonte om zijn privéleven strikt gescheiden te houden van zijn werk. Müller was verre van een charismatische baas, maar hij was evenmin een demagoog of een intellectueel. Hij was ambitieus en had autoriteit. Hij had geen politieke ambities, maar wilde wel zo hoog mogelijk op de ladder van het staatsapparaat geraken. Ondanks zijn loyauteit en gehoorzaamheid behoorde hij tot het kleine groepje van mannen die het lef hadden om Heydrich en Himmler weerwoord te geven.

13Meestal was hij elf tot twaalf uur in zijn bureau en als het nodig was, bleef hij tot 23 uur. Hij was een gecultiveerd man, die boeken las, schilderde en piano speelde. Bij bepaalde gelegenheden rookte en dronk hij graag. Hij wilde dat men hem Gruppenführer noemde. In de bunker van de Führer droeg hij burgerkleding … Dat is een belangrijk detail. Op 27 februari 1936 had de SS hem immers erkend als ariër en hij had zijn stamboom laten natrekken tot in 1750.

14Wilhelm Höttl is van mening dat hij zijn tegenstanders ‘brutaal en wreed’ behandelt, Heinrich Orb noemt hem ‘brutaal en sadistisch’ (Seeger, 1996, p. 22). Müller heeft zijn macht echter nooit gebruikt voor persoonlijke wraakacties. Zijn brutaliteit was niet pathologisch. Aan ondergeschikten met problemen bood hij altijd een luisterend oor. Walter Schellenberg vond Müller onverschillig en een man van weinig woorden (Seeger, 1996, p. 22), Walter Dornberger vond hem merkwaardig, koud en zeer terughoudend. Franz-Josef Huber dacht dat hij niet in staat was om hechte vriendschappen aan te gaan. Hij was voor niemand bevreesd, zelfs niet voor Heydrich. Toen Adolf Eichmann in Argentinië zijn memoires dicteerde aan de Nederlandse nazi Willem Sassen, gaf hij een van de hoofdstukken de titel: SS-Gruppenführer Müller. Een sfinx. Eichmann had veel bewondering voor hem als mens en baas en noemde hem de grote zwijger (Seeger, 1996, p. 23). Müller had nauwere contracten met Friedrich Panzinger, die hij kende van de politie van München en die met hem het anticommunisme deelde. Panzinger zag bij Müller ‘moed en verantwoordelijkheid’ (Seeger, 1996, p. 24‑25).

15Toch had Müller tegenover echte of vermeende ‘vijanden van het Reich’ geen scrupules of medelijden.

16Wegens zijn rol bij de zogenaamde Gleiwitz-provocatie op 31 augustus 1939, mocht Müller niet naar het front, omdat hij in het bezit was van staatsgeheimen. De SS wilde laten uitschijnen dat Polen de radiozender had aangevallen en had daarvoor de lichamen van gevangenen van een concentratiekamp, gekleed in Poolse uniformen en vermoord met een kogel in de rug, achtergelaten.

17Na de oprichting van het Reichssicherheitshauptamt (RSHA) werd hij hoofd van sectie IV, belast met het onderzoek en de strijd tegen tegenstanders. Hij was een van de meest gevreesde personen van het Derde Rijk. Hij was ook een van de verantwoordelijken van de genocide op de Joden van Europa, die de deportatie- en executiebevelen tekende. Ook de massaexecuties van de Sovjet-Russische oorlogsgevangenen behoorden tot zijn bevoegdheid, evenals de bevelen voor de Einsatzgruppen.

18Die man, een van de machtigsten van het Derde Rijk, die door en door banale man, die beestachtige bevelen gaf, die streber die zijn cursus honorum op stapels lijken bouwde, verdween in Berlijn op 1 of 2 mei 1945. Wat is er van hem geworden?

19De grote Duitse historicus Peter Longerich zaait in zijn opmerkelijke biografie van Heinrich Himmler (Longerich, 2009) twijfels over Heinrich Müller. Aan het eind van zijn werk beweert Peter Longerich dat hij op 15 of 16 mei 1945 zou zijn gevlucht met Himmler en de Elbe zou zijn overgestoken in zuidelijke richting. In Meinstedt zouden Rudolf Brandt, Josef Kiermaier en Heinrich Müller de groep hebben verlaten om hun documenten te laten controleren door de Britten. Daar zou men zijn spoor bijster zijn geraakt (Longerich, 2009, p. 708‑709). Peter Longerich concludeert: ‘Müller zou als enige erin zijn geslaagd om effectief te verdwijnen zonder sporen na te laten.’ (Longerich, 2009, p. 709)

20Dat een Duits geschiedkundige met internationale faam zoiets aan het begin van de 21^e eeuw kan schrijven (de Duitse editie van zijn ‘Himmler’ dateert van 2008, de Nederlandse van 2010), betekent dat heel wat andere specialisten zich hebben laten misleiden. Het is niet zozeer een nazicomplot, een onwaarschijnlijk, verzonnen verhaal om sporen te wissen, maar veeleer het bewijs dat de straffeloosheid voor de chef van de Gestapo die verantwoordelijk is voor zoveel misdaden, een voedingsbodem was voor het onbegrip en de frustratie van vele mensen. Als Müller is verdwenen, moet hij nog hebben geleefd … Zijn dood leek onwaarschijnlijk … Commissaris Jacques Delarue, een groot verzetsman, publiceerde in 1962 een geschiedenis van de Gestapo (Delarue, 1987). Volgens hem:

• 1 Fragment vertaald uit het Frans: Rita Roggen.

Lijkt Heinrich Müller, de goede ambtenaar, de trouwe ondergeschikte van Himmler aan het hoofd van de Gestapo, als enige te zijn ontsnapt aan de dood die ook hem bedreigde. Hij verdween begin mei 1945. Verscheidene Duitse officieren in krijgsgevangenschap in Rusland, bevestigden bij hun terugkeer dat hij in Moskou was. Volgens Schellenberg zou Müller gebruik hebben gemaakt van de kwestie van de ‘Rote Kapelle’ om contacten aan te knopen met de Russische agenten en meteen bij de ondergang van Duitsland bij hen in dienst zijn getreden. Talrijke leden van de Duitse inlichtingendienst probeerden hun hachje te redden door te gaan werden voor de Amerikaanse, Engelse en zelfs Franse inlichtingendiensten. Velen slaagden daar ook in. Müller koos er daarentegen voor om hetzelfde spel te spelen met de Russen. De verbetenheid waarmee hij het onderzoek naar de ‘Rote Kapelle’ voerde, maken deze uitleg weinig waarschijnlijk, maar hij kan toch niet helemaal worden uitgesloten. Volgens dezelfde bronnen ‘zou Müller in 1948 in Moskou overleden zijn’1.

21Maar Jacques Delarue voegt eraan toe: ‘Volgens veel recentere informatie zou Müller samen met Bormann in Chili verblijven’ (Delarue, 1987, p. 444 Franse versie)

22De Britse journalist E.H. Cookridge wijdt een boek aan ‘Reinhard Gehlen, de spion van de eeuw’ (Cookridge, 1972) en bevestigt eveneens dat Müller een Sovjetagent was geworden. Begin jaren 1970 schrijft hij:

Müller verdween in 1945. Het is vrijwel zeker dat hij naar Rusland ging. In zijn memoires legt Schellenberg de nadruk op de relaties van Müller met de Sovjet-Russische inlichtingendienst, sinds zijn onderzoek naar de ‘Rote Kapelle’. Heel wat personen bevestigen dat ze hem na de oorlog als lid van de Sovjetoverheid in Oost-Duitsland hebben gezien. Men denkt dat hij in 1949 in Moskou is overleden (Cookridge, 1972, p. 454, noot 20).

23Het verhaal van Müller als agent van de Sovjets sinds zijn actie tegen de Rote Kapelle verdient niet zozeer een bijzonder onderzoek, maar vraagt veeleer om opheldering. Die kwam er van de hand van Guillaume Bourgeois, die in 2015 ‘La véritable histoire de l’Orchestre Rouge’ (het ware verhaal van de Rote Kapelle) (Bourgeois, 2015) publiceerde. De auteur is historicus en lector voor hedendaagse geschiedenis aan de universiteit van Poitiers en baseert zijn geschiedenis op uitvoerige documentatie en twintig jaar doorzettingsvermogen. In zijn werk ontleedt Guillaume Bourgeois de geschiedenis van de Rote Kapelle, een Sovjet-Russisch inlichtingennetwerk, dat gedurende de Tweede Wereldoorlog actief was in België, Frankrijk, Duitsland en Zwitserland. In zijn boek wordt nergens gealludeerd op een mogelijke connectie tussen Heinrich Müller en de Sovjetagenten. Enkel Leopold Trepper bevestigt in zijn memoires die door Bourgeois worden geciteerd op pagina 329 van zijn boek, dat hij Gestapo-Müller had ontmoet bij zijn eerste ondervraging … op 24 of 25 november 1942. Maar enkel toen die zelf een gevangene was.

24Dit fabeltje kende nochtans veel succes. Dat bewijst onder andere het boek van Pierre de Villemarest, Le dossier Saragosse, Bormann et Gestapo-Müller après 1945 (de Villemarest, 2002). Pierre de Villemarest was een controversieel auteur. Als verzetsman had hij deelgenomen aan de oprichting van la dernière colonne, een beweging die later Libération-Sud werd. Daarna werd hij lid van het Franse geheime leger, voerde hij het bevel over een stoottroep in de Vercors en werd hij F2-agent in het netwerk van Kleber. Na de oorlog nam hij deel aan de denazificatie van Duitsland en was hij lid van de speciale diensten (de latere Franse externe inlichtingendienst SDECE) van 1945 tot 1950.

26Zijn stelling luidt: Müller zou erin zijn geslaagd om Berlijn te ontvluchten en dan een Russisch agent te worden. Als gevolg van zuiveringen binnen het Sovjet-Russische veiligheidsapparaat zou hij tussen 1952 en 1954 naar Zuid-Amerika zijn gevlucht. De Tsjechoslowaakse geheime diensten zouden de opdracht hebben gekregen om hem gevangen te nemen en terug te brengen. Hij werd gelokaliseerd in Argentinië en teruggevlogen naar Tsjechoslowakije. Aansluitend kwam hij weer in handen van de Sovjets en hij zou in 1965 zijn gestorven in een kamp in de buurt van Vorkouta, in Siberië, gewurgd door een medegevangene.

27Tot zover de versie van Pierre de Villemarest …

28In feite was het idee dat Müller al in 1945 dood was, niet louter theoretisch of ‘fake news’ dat werd rondgestrooid door de nazi’s om hem te beschermen. Op het ogenblik van het proces van Neurenberg ging men ervan uit dat hij dood was. De Sovjet-Russische rechercheurs hadden zelfs zijn graf gevonden op het kerkhof van Berlijn-Kreutzberg. Zijn vrouw en zijn zoon legden er regelmatig bloemen op. ‘Toen de autoriteiten van de Bondsrepubliek in september 1963 in aanwezigheid van vertegenwoordigers van de vier mogendheden de kist opgroeven, stelden de wetsdokters echter vast dat de kist beenderen bevatte van minstens drie verschillende personen en de schedel van een man van ongeveer dertig jaar, terwijl Müller vijfenveertig was.’ (Bernadac, 1997, p. 138)

29Verscheidene getuigen die als betrouwbaar worden beschouwd, bevestigden dat Müller was overleden in de hel van Berlijn, de eerste dagen van mei 1945. Eerst was er een zekere Fritz Leopold die in het mortuarium van Berlijn werkte en die ‘verklaarde dat het lichaam van de Gestapobaas werd gevonden in het hoofdkwartier van het RSHA en werd getransporteerd naar een kerkhof in de westelijke sector van Berlijn. Dat verhaal gold als de officiële versie en de familie Müller plaatste op die plek een grafsteen.’ (Walters, 2010, p. 48) We hebben gezien wat deze verklaring waard was.

30Vervolgens vernam een adjunct van Müller, Heinz Pannwitz, gevangene van de Sovjets, van hen dat zijn baas dood was. Men had zijn lichaam in een metrostation in de buurt van de kanselarij van het Reich gevonden met een kogel in het hoofd (Walters, 2010, p. 48).

31De derde versie, de meest plausibele, werd gerapporteerd door een zekere Walter Lüders, die in de zomer van 1945 aanwezig was bij de begrafenis. ‘Lüders bevestigde dat men zijn lichaam, gekleed in het uniform van Gruppenführer SS, had gevonden in de tuin van de kanselarij. Het lichaam vertoonde sporen van wonden in de rug en in het uniform. Lüders ontdekte de identiteitsdocumenten van Müller. Het lichaam werd dan begraven in een massagraf op het voormalige Joodse kerkhof in de Sovjetsector van Berlijn.’ (Walters, 2010, p 48)

32En toch gaat de klopjacht door. In 1954 is er in de Duitse Bondsrepubliek andermaal belangstelling voor hem vanwege justitie, omdat er nog steeds twijfels zijn in verband met zijn dood (Seeger, 1996, p. 8). Er wordt een aanhoudingsmandaat tegen hem uitgevaardigd, met verlengingen in 1961 en 1963 in West-Berlijn, wat leidt tot de opgraving op het kerkhof van Kreutzfeld.

33Simon Wiesenthal, de beroemde ‘nazi-jager’, dacht dat Müller dood was (Segev, 2011, p. 258). Die Israëlische geheime diensten waren daar niet zo zeker van. ‘In de nacht van 3 november 1967 hoorden de buren van mevrouw Sophie Müller verdachte geluiden vanuit haar appartement in een residentieel gebouw in het westen van München, in de Manzigerweg 4 in Pasing. De vrouw van de voormalige Gestapocommandant was niet thuis en de geluiden wekten argwaan bij de buren, die de politie waarschuwden. Er werden twee personen aangehouden in het trappenhuis en geïdentificeerd als Israëliërs.’ (Segev, 2011, p. 258) Simon Wiesenthal speelde bij deze poging geen enkele rol. In zijn archieven, aldus de Israëlische historicus Tom Segev: ‘bleek uit het dossier Müller niet dat hij betrokken was bij de mislukte poging om zijn spoor te vinden.’ (Segev, 2011, p. 259) Volgens Charles Whiting (2011, p. 235-236), waren de beide mannen, Baruch Shur (39 jaar) en Daniel Gordon (38jaar), agenten van de Mossad. De twee mannen werden verdedigd door een advocaat die hen was toegewezen door de Israëlische ambassade in Bonn en werden veroordeeld tot drie maanden gevangenisstraf en vrij snel uitgewezen. Enkele dagen later, op 17 november 1967, kondigde de Duitse krant Rheinische Post aan dat in Panama een man was gearresteerd die treffend leek op Gestapo- Müller. Daarna geraakte Müller weer langzaam in de vergetelheid …

34Hoe is de baas van de Gestapo werkelijk aan zijn einde gekomen? De twee ernstigste onderzoekers op dat gebied, de Duitser Andreas Seeger en de Brit Charles Whiting, schijnen het eens te zijn dat Müller stierf in de nacht van 1 op 2 mei 1945 in Berlijn. Volgens de huidige stand van zaken kunnen we het volgende zeggen:

35De zetel van het RSHA, het hoogste organisme dat onder leiding stond van Ernst Kaltenbrunner en waarvan de Gestapo afhing, bevond zich in de Prinz-Albrecht-Straße 8 en werd grotendeels vernield door de bombardementen van de geallieerden. Daarom moesten er in allerijl nieuwe gebouwen worden gevonden. Volgens zijn secretaresse werkte Müller vanaf februari 1945 in een barakkenkamp in Wannsee. Daarna vestigde hij zich in de Kurfürstenstraße 115 in Tiergarten, de zetel van de kantoren van de dienst IVB4 van Adolf Eichmann. Er was een bunker die even veilig was als die van de Führer en een netwerk van tunnels dat het mogelijk maakte in verschillende richtingen te vluchten.

36Anna Schmid, de maîtresse van Müller, zag hem voor het laatst in de Kurfürstenstraße op 24 april, in het bezit van een cyaankalicapsule. Hij schonk haar een ampul met gif. Müller was overtuigd van de Duitse nederlaag. De doorgangsbewijzen en andere documenten die aan Müller toebehoorden, werden verbrand.

37Müller had vanaf de winter van 1945 een terugtocht naar Beieren, naar Köditz, in de buurt van Hof gepland. Op 2 mei 1945 kwam er een einde aan de weerstand tegen de Russen in Berlijn. Volgens talrijke getuigen was Müller niet gevlucht maar in de regeringssector gebleven.

38Hij verbleef zeker tot 30 april in de bunker, aangezien hij op 28 april Hermann Fegelein, de schoonbroer van Eva Braun en verbindingsofficier van Himmler, had gearresteerd. Fegelein verzorgde de contacten tussen Himmler en graaf Bernadotte, die Hitler uitzinnig van woede hadden gemaakt. Fegelein werd op 28 april terechtgesteld.

39Op de avond van 1 mei kwam Müller naar de gelijkvloerse verdieping van het RSHA. Op 2 mei, om 1.30 h, werd hij opgemerkt door een tandarts bij een ziekenwagen, in gezelschap van de commandant van wacht van de kanselarij, Sturmbannführer Scheedle. Müller informeerde naar de verantwoordelijke Gestapo-agent Bock, die net zelfmoord had gepleegd. Nadat hij het lichaam had gezien, verliet hij de kanselarij. Op de vraag van tandarts Helmut K of hij niet in het ziekenhuis wilde blijven, antwoordde Müller: ‘De Russen zullen mij niet krijgen.’ Hij weigerde om in te gaan op het voorstel van luchtmachtofficier (en piloot van Hitler) Hans Baur om samen met hem te vluchten: ‘Wij kennen de methodes van de Russen heel goed. Ik kan me niet een enkele minuut aan het gevaar blootstellen om in de handen van de Russen te vallen.’ Zelfde antwoord aan Rattenhuber, chef van het 1e commando van de Reichssicherheitsdienst, die besliste om te vertrekken om een uur ‘s ochtends.

Heinrich, nu vertrekken we, het is hoog tijd.
Neen, Hans, het regime is gevallen en ik val mee.
Müller had een Walther PPK (Whiting, 2011, p. 61-73).

40Otto Günsche, Hitlers adjudant, bevestigde het aan zijn Russische ondervragers. Rond 22 uur, op 1 mei 1945, besloot Günsche om uit de bunker te komen en nam hij afscheid van de aanwezigen: Burgdorf, Krebs, Müller, het echtpaar Goebbels, … Müller ‘deelde hem mee dat hij zelfmoord zou plegen in de kanselarij van het Reich, want hij wilde voor geen geld ter wereld levend in de handen van de Russen vallen.’ (Eberle en Uhl, 2006, p. 363)

41De versie van Lüders lijkt dus de meest overtuigende. Er werd een lichaam, gekleed in het uniform van SS-generaal, gevonden in een voorlopig graf in Berlijn, in augustus 1945. Er lag een doorgangsbewijs op naam van Heinrich Müller bij. Hij werd begraven in een massagraf op het kerkhof van de Große Hamburgerstraße. Op zijn documenten vond men geen foto, maar blijkbaar had hij ze laten verbranden rond 20 april.

42Zijn adjunct Panzinger, die tot 1955 gevangengehouden werd in de USSR, ging vervolgens naar de Bondsrepubliek om deel te nemen aan een poging tot Sovjet-Russische indoctrinatie en infiltratie binnen de West-Duitse contraspionage BND. Het opzet mislukte en dreef hem in 1959 tot zelfmoord (Zolling en Höhne, 1973, p. 314). Panzinger verklaarde dat hij in februari 1947 van de Russen had vernomen dat Müller dood was, dat hij zelfmoord had gepleegd in de kanselarij.