Navigation – Plan du site

AccueilNuméros129LibrairiePhilippe Sands. “East West street...

Librairie

Philippe Sands.East West street. On the origins of Genocide and Crimes against Humanity

Fabian Van Samang
p. 138-139
Référence(s) :

Philippe Sands. East West street. On the origins of Genocide and Crimes against Humanity. Paris, W&N, 2018, 376 p.

Texte intégral

Philippe Sands. East West street

Philippe Sands. East West street

1Het Internationale Humanitaire Recht (IHR) – de rechtstak die de plichten van staten tegenover burgers in oorlogstijd bepaalt – is in volle expansie. Daar waar wetenschappelijke studies over het thema een lang mensenleven geleden hooguit een halve boekenplank vulden, is de academische literatuur erover vandaag haast niet meer te overzien. Ad-hoctribunalen en permanente hoven bestraffen inbreuken op de rechtsregels, leerstoelen worden wereldwijd aan het thema gewijd en gespecialiseerde colloquia en congressen blijven volle zalen trekken. Maar wie meent dat hiermee wel alles over het onderwerp gezegd moet zijn, zal door de studie van Philippe Sands ongetwijfeld tot andere inzichten worden gebracht.

2Sands, een Brits jurist, hoogleraar en IHR-specialist van Oost-Europese origine, vervlecht in zijn recent naar het Nederlands vertaalde East West street. On the origins of Genocide and Crimes against Humanity drie levensgeschiedenissen met elkaar. De eerste is die van de befaamde Poolse jurist Raphael Lemkin, de man die in 1944 de term ‘genocide’ introduceerde en er zijn leven lang voor ijverde wetgeving te ontwerpen die dit soort grove schendingen van mensenrechten moest helpen beteugelen (‘genocide’ zou tijdens het proces van Neurenberg in de aanklacht tegen 24 hoofdbeklaagden van het nationaalsocialistische regime opgenomen worden). Een tweede biografische schets is die van de minder bekende Hersch Lauterpacht, professor internationaal recht aan de universiteit van Cambridge en juridisch adviseur van de Amerikaanse openbare aanklagers voor en tijdens het proces in Neurenberg. Lauterpacht, wiens familie tijdens de Tweede Wereldoorlog haast volledig werd uitgeroeid, ontwikkelde de term crimes against humanity, een juridisch instrument dat het mogelijk moest maken daders van dit soort misdrijven te vervolgen en te bestraffen. De derde hoofdrolspeler is Leon Buchholz, een vrome jood uit Oost-Polen, socialist, vluchteling en verzetsstrijder, overlevende van de Holocaust, en de matrilineaire grootvader van de auteur. De drie historische actoren zijn met elkaar verbonden door de multiculturele stad waar ze hun jeugd doorbrachten, Lvov (of Lemberg, zoals de Duitse naam luidt), een stad die van 1914 tot 1945 acht keer van bezetter veranderde (vandaag is het de Oekraïense stad Lviv).

3East West Street is een briljant boek waarin rechtsgeschiedenis, familiekroniek, Jodenuitroeiing en reisverslag meesterlijk in elkaar overgaan. Sands heeft zich alvast bijzonder grondig geïnformeerd. In zijn uitgebreide bibliografie vindt men niet enkel gespecialiseerde historische en juridische werken terug, maar ook stadsgeschiedenissen, rechtbankverslagen, biografieën, memoires en dagboeken in diverse talen. Daar voegde de auteur origineel speurwerk in een half dozijn archieven (in Polen, Oostenrijk, Israël en Groot-Brittannië) aan toe. Hij bezocht de overblijfselen van de sites waar zijn verhaal zich afspeelt: scholen, steden, musea, schuiloorden, de kleine rechtszaal in Neurenberg. Hij sprak met talrijke overlevende getuigen – daders, slachtoffers en omstaanders, of hun nabestaanden. Hij interviewde Niklas Frank, de jongste zoon van voormalig gouverneur-generaal Hans Frank, en Horst Wächter, het jongste kind van de gewezen gouverneur van Krakow en Galicië, Otto Wächter. Hij ontmoette Clara Kramer, een van de achttien overlevenden van een getto waar Sands familieleden ooit verbleven. Hij sprak met overlevenden van het Franse kamp Vittel, en met een nicht van Elsie Tilney, de protestantse dame die de vlucht naar het leven van Leons dochter (en Sands’ moeder) mee mogelijk maakte. Het hele boek is daarenboven rijkelijk voorzien van kaarten, archivalische en actuele foto’s en kopieën van originele documenten. Door de vlotte en toegankelijke stijl waarin de auteur zijn verslag heeft opgetekend, leest zijn boek als een meeslepende, soms aangrijpende maar steeds verrassende roman.

4Sands boek is een pareltje van historische reconstructie. Helaas is de titel van de Nederlandse editie (Galicische wetten. Over de oorsprong van ‘genocide’ en ‘misdaden tegen de menselijkheid’) ongelukkig gekozen, en doet hij afbreuk aan het behandelde thema. ‘Galicische wetten’ verwijst uiteraard naar het meest oostelijke district van het Generalgouvernement, waarin de geboortestad van de drie protagonisten zich destijds bevond. Maar op het ogenblik dat Galicië onder het gezag van gouverneur-generaal Hans Frank werd geplaatst (augustus 1941), vertoefde geen van de drie hoofdrolspelers nog in Polen. De oorspronkelijke Engelse titel ‘Oost-weststraat’ heeft een familiale, knusse connotatie, die door ‘Galicische wetten’ helemaal verloren gaat. Bovendien wekt de verwijzing naar Galicië de indruk dat de juridische concepten onlosmakelijk verbonden zijn met een Europese – meer specifiek Pools-Oekraïense – context, een indruk die geen recht doet aan de universaliteit van de beide rechtstermen. Bovenal blijft de keuze voor ‘misdaden tegen de menselijkheid’ uit de ondertitel een doorn in het oog. Wat Lauterpacht en anderen wensten te bestraffen was immers niet een gebrek aan menselijkheid van de daders (dan zouden we terecht over ‘misdaden tegen de menselijkheid’ kunnen spreken, zoals die zich doorheen de menselijke geschiedenis hebben voltrokken). Ze stelden daarentegen misdaden aan de kaak die tegen de mens an sich gericht waren, een moderne misdaad die door zijn omvang en diepgang de gehele mensheid treft – en dus een ‘misdaad tegen de mensheid’ (zie David Luban, ‘A theory of crimes against humanity’, in Yale Journal of International Law, 2004, deel 29). Hopelijk kijkt de Nederlandstalige lezer vlot door deze afknapper en weet hij de hoge kwaliteit van een bijzonder indringende en interessante historische studie naar waarde te schatten.

Haut de page

Table des illustrations

Titre Philippe Sands. East West street
URL http://journals.openedition.org/temoigner/docannexe/image/8773/img-1.jpg
Fichier image/jpeg, 521k
Haut de page

Pour citer cet article

Référence papier

Fabian Van Samang, « Philippe Sands.East West street. On the origins of Genocide and Crimes against Humanity »Témoigner. Entre histoire et mémoire, 129 | 2019, 138-139.

Référence électronique

Fabian Van Samang, « Philippe Sands.East West street. On the origins of Genocide and Crimes against Humanity »Témoigner. Entre histoire et mémoire [En ligne], 129 | 2019, mis en ligne le 25 mai 2022, consulté le 05 novembre 2024. URL : http://journals.openedition.org/temoigner/8773 ; DOI : https://doi.org/10.4000/temoigner.8773

Haut de page

Auteur

Fabian Van Samang

Articles du même auteur

Haut de page

Droits d’auteur

Le texte et les autres éléments (illustrations, fichiers annexes importés), sont « Tous droits réservés », sauf mention contraire.

Haut de page
Rechercher dans OpenEdition Search

Vous allez être redirigé vers OpenEdition Search